آسیب‌ها و راهکارها – بخش اول

از نگاه مکاتب مادی، آپارتمان‌نشینی سرشار از مزایا و محاسن است؛ چراکه هزینه‌های زمین، امنیت، انرژی، تعمیر، نگهداری و… را کم می‌کند و افراد می‌توانند برخی هزینه‌ها را به صورت جمعی پرداخت کنند و خیلی از هزینه‌های زندگی را پایین بیاورند. شاید با یک نگاه غیرعمیق، انتزاعی و آرمان‌گرایانه مادی بتوان این نظریه را پذیرفت؛ اما با تیزبینی‌ای واقع‌گرایانه می‌توان دریافت که این خوش‌بینی نسبت به آپارتمان‌نشینی با واقعیات هم‌خوان نیست.
مشکلات مربوط به سلامت جسمی و روانی که افراد برای آن هزینه‌های گزافی پرداخت می‌کنند و نوعاً به طور کامل و واقعی هم درمان هم نمی‌شوند، از هزینه‌هایی است که به چشم نمی‌آیند. در این موارد مردم به دنبال عوامل دیگری غیر از آپارتمان‌نشینی برای بیماری‌های خود می‌گردند و اگر هم کسی این مسئله را گوشزد کند، با اینکه احساس می‌شود حرف درستی است، آپارتمان‌نشینان سعی می‌کنند عمداً آن‌ را نپذیرد؛ چراکه پذیرفتن این سخن آنان را به مشقت خواهد انداخت. برخی از مهم‌ترین این آسیب‌ها عبارت‌اند از:

یکم) آزار همسایه

یکی از آسیب‌های آپارتمان‌نشینی آزار همسایگان به صورت خواسته یا ناخواسته است. سر و صدای کودکان، تلویزیون، مراسم، ولو مختصر، مهمان، تعمیرات داخل آپارتمان مثل میخ زدن و سوراخ کردن دیوار برای نصب پرده و قاب عکس، آزارهای صوتی دیگر و بوی مطبوع و نامطبوع غذا که در کل بلوک می‌پیچد و در صورت بد بودن بوی غذا همسایه حساس را آزار می‌دهد و در صورت خوش بودن بوی غذا کودک او را به هوس می‌اندازد، همگی از نگاه اخلاقی و دینی همسایه‌آزاری محسوب می‌شوند. اسباب‌کشی، شستن فرش و خرید وسایل تازه که نوعاً با شلوغی، تخریب قسمت کوچکی از دیوار راهروها و بستن راه‌پله‌ها اتفاق می‌افتد می‌تواند زمینه‌ای برای همسایه‌آزاری باشد.
در برخی از آپارتمان‌ها به دلیل پایین بودن فشار، آب به طبقات بالا نمی‌رسد.  برای رفع این معضل برخی از ساکنان از پمپ استفاده می‌کنند. پمپ‌ معمولاً اشتراکی و متعلق به کل بلوک است  و فشار آب طبقات بالا را بهبود می‌بخشد؛ اما سروصدای آن طبقات اول را به شدت آزار می‌دهد. گاهی برخی از ساکنان برای واحد خود پمپ می‌گذارند که علاوه بر اینکه صدای آن همسایگان را آزار می‌دهد، فشار آب واحدهای دیگر را نیز کاهش می‌دهد موجب آزار همسایه ها می‌شود.
ساکنان پر رفت و آمد و پرجمعیت، بیشتر موجب آزار همسایگان می‌شوند چراکه آنان بیشتر سروصدا می‌کنند. صحبت در سالن‌ها و راهروها با مهمانان یا برخی از همسایگان، که بعضاً با صدای بلند همراه است، موجب آزار همسایگان دیگر می‌شود.
مهمان‌نوازی جایگاه چندانی در زندگی آپارتمانی ندارد، به ویژه اینکه برخی مهمانی‌ها تا پاسی از شب طول می‌کشند و تردد مهمانان سروصدای زیادی در راهروها و راه‌پله‌ها ایجاد می‌کند. در مهمانی‌های شلوغ فرد مجبور است کمی صدای خود را بلندتر کند تا بتواند صدای خود را به گوش مخاطب برساند؛ مهمانی که در سکوت برگزار نمی‌شود!. همچنین گاهی نبودن اسم ساکنان بر روی آیفون منجر به اشتباه مهمانان و ایجاد مزاحمت برای همسایگان می‌شود.
اسباب‌کشی نیز یکی از موارد زمینه‌ساز همسایه‌آزاری است. برخی از ساکنان ملاحظه کمتری نسبت به رعایت حقوق همسایگان دارند و در اوقات مختلفی از روز و یا حتی شب، اقدام به جابه‌جایی اثاثیه منزل و بی‌خوابی و بدخوابی و از خواب پریدن‌ها را نصیب همسایگان می‌کنند.
مزاحمت‌های صوتی، خسارت‌های مالی، دل‌شکستن‌ها، تحقیرها، بددهنی‌ها، تذکرات بی‌جا، کنترل بی‌جای کودکان، نگاه به درون منزل همسایگان، سرک کشیدن به زندگی دیگران، پیچیدن بوی غذا، ناسازگاری‌ها، تعارضات، غیربهداشتی شدن راهروها، مشاجرات خانوادگی و… از مهم‌ترین نمودهای همسایه‌آزاری در آپارتمان‌ است. موارد بسیار فراوان دیگری در آپارتمان‌ها وجود دارد که موجب همسایه‌آزاری شده، خواسته یا ناخواسته، شخص را مدیون همسایگان می‌کند.
همسایه‌آزاری از دید اسلام بسیار مذموم است و در اسلام بر همسایه‌داری نیکو تأکید شده است. خداوند سوره نساء آیه۳۶ در تأکید بر احسان و نیکی به همسایه دور و نزدیک می‌فرماید: «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ بِذِی الْقُرْبى‏ وَ الْیَتامى‏ وَ الْمَساکینِ وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبى‏ وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبیلِ وَ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ مَنْ کانَ مُخْتالاً فَخُوراً؛  و خدا را بپرستید، و چیزى را با او شریک مگردانید و به پدر و مادر احسان کنید و درباره خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و همسایه خویش و همسایه بیگانه و همنشین و در راه‌مانده و بردگانِ خود [نیکى کنید]، که خدا کسى را که متکبّر و فخرفروش است دوست نمی‌دارد».
در روایات و سخنان معصومین(علیهم‌السلام) نیز همسایه و همسایه‌داری جایگاه ویژه‌ای دارد. امیرمؤمنان علی(علیه السلام) می‌فرماید: «مَا تأَکّدّت حُرمةً بِمِثلِ المصاحبة و المجاورة؛ حرمتی بالاتر از حرمت همنشینی و همسایگی نیست».  همچنین پیامبر اکرم(ص) درباره جایگاه همسایه می‌فرماید: «همسایه مانند نفس انسان است، نه زیانمند شود و نه گناه ورزد».  پیامبر دستور داد سه بار در مسجد با صدای بلند فریاد بزنند: «لا ایمانَ لِمَن لَم یأمَن جارُهُ بِوائِقِه؛ ایمان ندارد هر آن کس که همسایه‌اش از شرّ او در امان نباشد».  در روایت دیگری پیامبر اکرم(ص) فرمود: «مَن کان یؤمِنُ بِاللهِ وَ الیومِ الأخِرِ فَلا یؤذِی جارَهُ؛ هرکس به خدا و روز واپسین ایمان داشته باشد، همسایه خود را آزار نمی‌دهد».

دوم) فرد‌گرایی

در اغلب موارد آپارتمان ساکنان خود را به‌تدریج منزوی و دور از اجتماع بار می‌آورد. آپارتمان‌نشینی حاصل مدرنیته و عصر صنعتی است و فرد‌گرایی پایه نظام صنعتی و مدرنیته است. مراد از فرد‌گرایی اهمیت یافتن و ترجیح خواسته‌های فرد در برابر خواسته‌ها، ارزش‌ها و ساختارهای کلی جمعی تاریخی است. فردگرایی جنبه‌های سیاسی، اجتماعی و اخلاقی دارد. میل داشتن به خانه شخصی مستقل و جدایی‌گزینی از خانواده و خانه پدری، تخصیص یافتن فضای خصوصی به هر یک از افراد خانه (اتاق فرزندان، اتاق خواب والدین)، اهمیت یافتن کارکرد حریم خصوصی، تنوع یافتن سبک‌های دکوراسیون و آرایش منزل، و محدود شدن روابط همسایگی همگی بخشی از فرایند فردی شدن خانه است.
فرد‌گرایی نه تنها در اجتماع که در خانواده‌ها نیز بروز می‌یابد. به گفته کارشناسان طراحی آپارتمان‌ها به گونه‌ای است که سبب فردی شدن خانه و گسستن اعضای خانواده از یکدیگر می‌شود. به عبارت دیگر آپارتمان و زندگی آپارتمانی یکی از عرصه‌های فردگرایی شده است. میل به جدایی‌گزینی از خانواده و تخصیص یافتن فضای خصوصی به هریک از افراد خانه، اهمیت یافتن کارکرد حریم خصوصی و محدود شدن روابط خانوادگی سبب فردی شدن خانواده شده است. در حالی‌که خانه‌های بزرگ قدیمی کنار هم بودن، اجتماعی شدن و روحیه مشارکت در کارهای جمعی را به افراد القا می‌کرد. اگرچه واحدهای آپارتمانی در متراژهای مختلف و نقشه‌های متنوع از انواع امکانات و تکنولوژی‌های روز بهره می‌برند اما هیچ‌گاه آن صفا و صمیمیت خانه‌های باغی قدیمی را در اذهان مالکین خود تداعی نمی‌کنند و آن طراوت و شادابی بی‌انتهای حیاط و باغچه‌های خانه‌های گذشته را به یادگار نمی‌گذارند.

نوع طراحی آپارتمان سنت مهمانی که سبب پیوند خانواده‌ها بود را دستخوش تغییر می‌سازد؛ چراکه نه فضای فیزیکی اجازه مهمانی‌های بزرگ را به افراد می‌دهد و نه فضای اجتماعی برای انجام این امر در آپارتمان‌ها آماده است.
از تأثیرات فردی‌شدن آپارتمان‌نشینان ناتوانی آنان در مدیریت مسائل مختلف زندگی، به ویژه مدیریت مشکلات، است. فشار و استرس روانی حاصل از سکوت حاکم بر آپارتمان‌ها و انزواگرایی ساکنانآن‌، کوچک‌ترین مشکلات و دعواهای زندگی زناشویی را، که قدیمی‌ها آن را به عنوان نمک زندگی می‌شناختند چالش‌هایی اساسی نموده و آخرین راه‌حل، یعنی طلاق را، به عنوان اولین اقدام به افراد تحمیل کرده است. مجازی شدن روابط یکی از مهم‌ترین این پیامدهاست.
عدم توانایی برقراری ارتباط با هم‌نوعان و عدم درک مشکلات دیگران از دیگر عوارض فرد‌گرایی آپارتمان‌نشینان است که به رسمی شدن فردی شدن روابط می‌انجامد و همسایه‌ها را از هم دور و دورتر می‌کند. رسمی شدن خودخواهی و خودمحوری‌های نهادینه شده اجتماعی را به همراه خواهد داشت.
در دین مبین اسلام جمع‌گرایی، جامعه‌گرایی و گریز از تنهایی، اهمیت ویژه‌ای دارند. با خانواده بودن، با دوستان و کنار هم بودن از توصیه‌های تربیتی اسلام برای پیروان خود است. برگزاری نماز به صورت جماعت، شرکت در جماعت مسلمین، به ویژه در مساجد، و بالاتر بودن ثواب دعا و نماز دسته‌جمعی از مهم‌ترین دستورات اسلام برای در امان ماندن از فردی‌گرایی و تنهایی است. امام علی(علیه السلام): «از تنهایی و پراکندگی بپرهیزید؛ زیرا انسان تنها طعمه شیطان است؛ همانطور که گوسفند تنها طعمه گرگ است». امام صادق(علیه ‌السلام): «مَنْ زارَ اَخاهُ فِى اللّهِ، قالَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ: اِیّاىَ زُرْتَ وَثَوابُکَ عَلَىَّ وَلَسْتُ اَرْضى لَکَ ثَوابا دُونَ الْجَنَّةِ؛ هرکس براى خدا از برادرش دیدار کند، خداوند عزوجل مى‌فرماید: مرا دیدار کرده‌اى و ثواب تو بر من است و به ثوابى جز بهشت براى تو راضى نمى‌شوم».
در حدیثی دیگر از امام علی(علیه‌السلام) نقل شده که فرمود: «دقت کنید نسبت به خویشاوندان خود با آنها ارتباط داشته باشید (صله رحم را مراعات کنید) خداوند حساب را بر شما ساده و آسان می‌گیرد».

سوم) تضعیف حیا

یکی از کارکردهای مهم خانه پوشانندگی آن، به ویژه برای زنان، است. نوع معماری آپارتمان‌ها سبب شده است تا این کارکرد بسیار کاهش یابد و خانه کمتر نقش ایجاد کننده فاصله بین خودی و غیرخودی را در فرهنگ معاصر ایفا کند. امروزه آنچه به خانه و دیوارهایش اهمیت می‌بخشد حفاظت از اموال و دارایی‌های مادی درون خانه است، نه روابط اجتماعی و معنوی ساکنان خانه، برداشته شدن دیوارهای آشپزخانه، قابل رؤیت بودن اتاق‌ها، برداشته شدن اندرونی و بیرونی، افزایش پنجره‌ها تعبیه سرویس بهداشتی در هال و پذیرایی برخی از تغییراتی است که در آپارتمان نسبت به خانه‌هایی با طراحی سنتی رخ داده است. اکنون اکثر فضاهای نشیمن آپارتمان‌ها طوری طراحی شده‌اند که در آنها تفکیک خاصی بین فضای مهمان و اهالی خانه وجود ندارد؛ چون دیگر فضای اندرونی و بیرونی قدیم را نداریم و تمام فضاها عمومی شده‌اند. نوع طراحی آپارتمان‌ها سبب شده همه افراد حاضر در خانه، اعم از مهمانان و اهالی خانه، دور هم در یک فضا جمع شوند که این امر باعث می‌شود هم حریم‌ها کم رنگ شوند و هم حجب و حیاها از بین بروند.
علاوه بر اینها زنان از پوشش زیاد در داخل خانه خسته می‌شوند و خانم خانه نمی‌تواند به راحتی از مهمانان پذیرایی کند. این امر باعث شده است، به تدریج از حساسیت نسبت به مسئله پوشش کاسته و روز به روز از مقدار پوشش خانم‌ها در خانه کم شود. مردان نیز، به دلیل تدریجی بودن این امر حساسیت چندانی نسبت به این موضوع نشان نمی‌دهند. در نهایت پس از مدتی این وضع عادی شده، غیرت دینی نسبت به این مسئله رنگ می‌بازد. نوعاً فضای حاکم بر درون خانه به بیرون هم سرایت می‌کند و به تدریج اهالی و ساکنانخانه در منظر عموم هم حساسیت خود را نسبت به پوشش از دست می‌دهند؛ به طوری‌که بنابر برخی گزارش‌ها در اکثر مناطق آپارتمان‌نشین شهرهایی مثل تهران، مسئله حجاب کم‌رنگ شده است و زنان با مردان بیگانه و نامحرم مثل محرم رفتار می‌کنند؛ همچنین برخی پوشش‌های مشاهده شده در برخی آپارتمان‌های تهران، اصفهان و… فقط در مقابل همسر قابل استفاده بوده است.
بحث حیا فقط مربوط به زنان نیست. مردان نیز در زندگی آپارتمانی با برداشتن بسیاری از مرزهای حیا با پوشش‌های زننده‌ای در مقابل مردان و زنان ظاهر می‌شوند. حضور در راهروها با شلوارک و زیرپیراهن رکابی یکی از نمودهای ظاهری رنگ‌باختن حیا در واحدها و مجتمع‌های آپارتمانی است. این در حالی است دین مبین اسلام در آموزه‌های نورانی خود یک جایگاه محوری و پایه‌ای به مقوله حیا داده است. امام على(علیه‌ السلام) می‌فرماید: «اَلحَیاءُ مِفتاحُ کُلِّ الخَیرِ؛ حیا کلید همه خوبى‌هاست».  امام صادق: «لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا حَیَاءَ لَه‏؛ ایمان ندارد کسی که حیا ندارد».  رسول اکرم(ص) می‌فرماید: «اَلحَیاءُ زینَةُ الاسلامِ؛ حیا زینت اسلام است»  و «خَمْسٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلینَ: اَلْحَیاءُ وَ الْحِلْمُ وَ الْحِجامَةُ وَ السِّواکُ وَ التَّعَطُّرُ؛ پنج چیز از سنت پیغمبران است: حیا، بردبارى، حجامت کردن، مسواک و عطر زدن».  ایشان در حدیث شریف دیگری می‌فرماید: «إنَّ اللّه یُحِبُّ الحَیِىَّ الحَلیمَ العَفیفَ المُتَعفِّفَ؛ خداوند انسان با حیاىِ بردبارِ پاک دامنى را که پاکدامنى مى‌ورزد، دوست دارد».
پیامبر(صلى‌الله‌علیه‌وآله) در توصیف فواید حیا می‌فرماید: «أمَّا الحَیاءُ فَیَتَشَعَّبُ مِنهُ اللِّینُ، و الرّأفَةُ، و المُراقَبَةُ للّه فِى السِّرِّ و العَلانیَةِ، و السَّلامَةُ، و اجتِنابُ الشَّرِّ، و البَشاشَةُ، و السَّماحَةُ، و الظَّفَرُ، و حُسنُ الثَّناءِ عَلَى المَرءِ فِى النّاسِ، فَهذا ما أصابَ العاقِلَ بِالحَیاءِ، فَطُوبى لِمَن قَبِلَ نَصیحَةَ اللّه و خافَ فَضیحَتَهُ؛ شاخه‌هاى حیا عبارت‌اند از: نرمش، مهربانى، در نظر داشتن خدا در آشکار و نهان، سلامت، دورى از بدى، خوشر‌ویى، گذشت، بخشندگى، پیروزى و خوشنامى در میان مردم. اینها فوایدى است که خردمند از حیا مى‌برد. خوشا به‌حال کسى که نصیحت خدا را بپذیرد و از رسوایى خودش بترسد».
امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌فرماید: «اَصلُ المُروءَةِ الحَیاءُ وَ ثَمَرَتُهَا العِفَّةُ؛ ریشه مردانگى حیا و میوه‌اش پاکدامنى است».

چهارم) هویت‌بخشی منفی

انسانِ اجتماعی قسمت اعظم هویت خویش را از جامعه‌ای می‌گیرد که در آن زندگی کرده و رشد یافته است. جامعه نیز متشکل از نظاماتی است که بر هویت‌ اعضای خود اثرگذارند. نظام‌های هویت‌بخش اجتماعی در زندگی آپارتمانی رنگ می‌بازند و خانه آپارتمانی، کارآمدی آنها را با چالش مواجه می‌سازند. خانواده، دین، معنویت، فرهنگ و… بر زندگی آپارتمانی تأثیرگذار نیستند و تحت‌الشعاع آن قرار می‌گیرند. مسکن نقطه پیوند انسان و جهان مادی اوست. مسکن امری است ملموس که در آن دنیایی نامحسوس از احساسات، عواطف، شادی‌ها، رنج‌ها، خاطرات، دلبستگی‌های افراد و مهم‌تر از همه، بازتاب یک فرهنگ نهفته است. اولین نظام فضایی که فرد در آن متولد می‌شود و شخصیت می‌گیرد، خانه است.
از سوی دیگر خانواده که در درون خانه تعریف می‌شود، بسیاری از کارکردهای هویت‌بخشی خود را در خانه‌های آپارتمانی از دست می‌دهد. در این فضا تعبیر «خانه پدری» تعبیری بیگانه و از دست رفته است. اولین عامل و مهم‌ترین ابزار جامعه‌پذیری افراد یک جامعه خانواده است.  نوزاد در خانواده رشد و نمو می‌کند و رفتارهای اجتماعی، هنجارها و ارزش‏ها‏ را می‏آموزد و یاد می‌گیرد که چگونه با دیگران تعامل داشته باشد.
از عدم توانایی فرد در تحصیل هویت انسانی با تعابیر مختلفی یاد شده است؛ برخی از صاحب‌نظران از آن با تعبیر «گم کردن خویش» و «از خود بیگانگی» یاد می‌کنند و روان‌شناسان از این حالت اغلب تحت عناوینی چون: «آشفتگی هویت»، «اختلال هویت» و «بحران هویت» یاد می‌کنند و در توصیف آن می‌گویند: «بحران هویت عبارت است از عدم توانایی فرد در قبول نقشی که جامعه از او انتظار دارد».
در آپارتمان هویت‌یابی و جامعه‌پذیری فرزندان به بیرون از خانه‌ها ـ مدرسه، خیابان، سینما، تلویزیون، اینترنت، پارک، کافی‌شاپ، کتابخانه، ورزشگاه، استادیوم، شهربازی، و… ـ منتقل شده و تلقی کاملاً متفاوتی از جایگاه و نقش خانه نسبت به سابق به وجود آمده و هویتی دیگرگونه به افراد بخشیده است که چندان مثبت به نظر نمی‌آید. زنگ خطر این اتفاق چند صباحی است که به گوش می‌رسد و اگر دلسوزان اندیشه‌ای برای این مسئله نکنند، طولی نمی‌کشد که مشکلات پرهزینه آن دامن جامعه اسلامی را می‌گیرد.
دین مبین اسلام، به ویژه کتاب آسمانی آن، هویت‌یابی مسلمین را در سایه ولایت الهی تبیین می‌کنند. قرآن به تبیین دو هویت مشخص می‌پردازد که عبارت‌اند از: موالیان حق و موالیان طاغوت؛ «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ؛ خداوند سرور کسانى است که ایمان آورده‏اند. آنان را از تاریکی‌ها به سوى روشنایى به در مى‏برد. و[لى‏] کسانى که کفر ورزیده‏اند، سرورانشان [همان عصیانگران‏] طاغوت‌اند، که آنان را از روشنایى به سوى تاریکی‌ها به درمى‏برند، آنان اهل آتش‌اند که خود، در آن جاودانند».
این آیه تکوین هویت افراد و گروه‌های اجتماعی را در گروی رابطه ولایی با خداوند معرفی می‌کند. به عبارت دیگر نوع رابطه ولایی با خداوند مبنای همه تقسیمات اجتماعی و مرزبندی‌های هویتی است و اثبات یا نفی این رابطه دو هویت کاملاً متمایز را در جامعه انسانی پدید می‌آورد که اساس حیات اجتماعی و نوع مشارکت افراد در جامعه را رقم می‌زند. البته هر یک از دو قطب این هویت‌های متقابل در آیات دیگری از قرآن تفصیل می‌یابند؛ مثلاً سه گروه معرفی شده در سوره واقعه، شامل سابقین، اصحاب یمین و اصحاب شمال، قطب پذیرندگان ولایت حق را تفصیل داده است.
اگر خانه کارکرد هویت‌بخشی در مسیر ولایت الهی را ایفا نکند، یقیناً مسیر طاغوت را طی خواهد کرد.

پنجم) مشکلات بهداشت، نظافت و سلامت

از آنجایی‌که همه ساختمان‌ها مأمور مخصوص برای نظافت ندارند، در برخی از مجتمع‌ها مشکل جارو کردن و نظافت آپارتمان وجود دارد و افراد همکاری لازم را در این زمینه به عمل نمی‌آورند. حتی گاهی در آبیاری درختان نیز مشکل وجود دارند و افراد این مسئولیت را به عهده دیگری می‌گذارند.
دفع غیر بهداشتی زباله‌ها یکی از مشکلات بیماری‌زا در مجتمع‌های آپارتمانی است. در سبک زندگی خانه‌های قدیمی هرکسی در داخل حیات خود محلی را برای زباله‌ها قرار داده بود تا در ساعت معینی که مأمورین جمع‌آوری زباله می‌آمدند، پشت درب منازل بگذارند. در این منازل برای رفع بوی زباله، ابتدا آن را در زباله‌دانی حیاط و سپس در ساعت مقرر به بیرون منتقل می‌کردند. برای دفع زباله در آپارتمان‌ها محل مخصوصی تعبیه می‌شود و ساکنان باید در اوقات معینی از روز، زباله‌های خود را در آن محل قرار دهند. گاهی برای اینکه بوی زباله در محیط تنگ آپارتمان ساکنان را آزار ندهد، آپارتمان‌نشینان مجبور می‌شوند زباله‌های خود را در غیر از ساعت مقرر به محل مخصوص منتقل کنند. این انتقال ساکنان واحد را آسوده خاطر می‌کند، اما بهانه‌ای برای حضور حیوانات مثل موش و گربه و نیز افشای بوهای نامطبوع در محوطه‌های عمومی می‌شود. البته نامناسب بودن محل‌های تعبیه‌شده برای دفع زباله را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. عموماً مأموران شهرداری نمی‌توانند همه زباله‌ها را تخلیه کنند، در نتیجه همواره مقادیری زباله، به‌ویژه زباله‌های خیس، در کف محل زباله‌دانی می‌ماند و عامل بسیاری از بوهای نامطبوع و ورود حیواناتی مثل موش و گربه می‌شود.
دین مبین اسلامی دین پاکیزگی، نظافت و سلامت است. امام صادق(علیه‌ السلام) می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ (تَعَالَى) یُحِبُّ الْجَمَالَ وَ التَّجْمِیلَ، وَ یَکْرَهُ الْبُؤْسَ وَ التَّبَاؤُسَ، فَإِنَّ اللَّهَ (عَزَّ وَ جَلَّ) إِذَا أَنْعَمَ عَلَى عَبْدٍ نِعْمَةً أَحَبَّ أَنْ یَرَى عَلَیْهِ أَثَرَهَا. قِیلَ: وَ کَیْفَ ذَلِکَ قَالَ: یُنَظِّفُ ثَوْبَهُ، وَ یُطَیِّبُ رِیحَهُ، وَ یُجَصِّصُ دَارَهُ، وَ یَکْنُسُ أَفْنِیَتَهُ، حَتَّى إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ مَغِیبِ الشَّمْسِ یَنْفِی الْفَقْرَ، وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ؛ خداوند زیبایى و خودآرایى را دوست دارد و از فقر و تظاهر به فقر بیزار است. هرگاه خداوند به بنده ‌اى نعمتى بدهد، دوست دارد اثر آن را در او ببیند. عرض شد: چگونه؟ فرمودند: لباس تمیز بپوشد، خود را خوشبو کند، خانه‌‏اش را گچکارى کند، جلوى در حیاط خود را جارو کند، حتى روشن کردن چراغ قبل از غروب خورشید فقر را مى‌‏برد و روزى را زیاد مى‏‌کند».
رسول اکرم(ص): «لا تُؤوا التُّرابَ خَلفَ البابِ، فَاِنَّهُ مأوَى الشَّیطانِ؛ زباله را پشت در (حیاط) جمع نکنید، زیرا لانه شیطان می‌شود».
به‌طور عمده عواملی مثل عدم رعایت نظافت عمومی، کم‌تحرکی و تنگ و بسته بودن محیط آپارتمانی، به بیماری‌های جسمی و روانی ساکنان منجر می‌شود:

الف) بیماری‌های جسمی

در سبک زندگی قدیمی تحرک و تلاش بیشتر بود، به همین دلیل و انرژی‌های دریافتی از طریق غذا مصرف می‌شد و برای بدن مفید بود. تحرک کم، روآوردن به غذاهای فوری و استفاده زیاد از روغن‌های نباتی در آپارتمان‌ها و زندگی کارمندی باعث می‌شود سوخت‌وساز در بدن به خوبی انجام نشود و غذاها چربی‌های اضافی در بدن تبدیل شوند. عدم امکان رعایت بهداشت و نظافت عمومی استاندارد و تحرک بسیار پایین اعضا و ساکنان مشکلات زیادی مثل چاقی مزمن، دیابت، بیماری‌های قلبی ـ عروقی، چربی خون، کم‌خونی، پوکی استخوان (به جهت کمبود ویتامین D در بدن)، بیماری‌های تنفسی و… را برای ساکنان به ارمغان آورده است. عدم امکان ورزش استاندارد ورزش نکردن به دلیل محدودیت‌ها بیماری‌های فوق را تشدید می‌کند.
پیامبر اکرم(ص): «طَهِّرُوا هَذِهِ الْأَجْسَادَ طَهَّرَکُمُ اللَّهُ فَلَیْسَ مِنْ عَبْدٍ یَبِیتُ طَاهِراً إِلَّا بَاتَ مَعَهُ مَلَکٌ فِی شِعَارِهِ لَا یَنْقَلِبُ سَاعَةً مِنْ لَیْلٍ یَسْأَلُ اللَّهَ شَیْئاً مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا أَعْطَاهُ إِیَّاه؛ این بدن‏ها را پاکیزه کنید، خداوند پاکیزه‌‏تان کند، زیرا هیچ بنده‌‏اى نیست که شب با بدنى پاکیزه بخوابد مگر اینکه فرشته‏‌اى با وى می‌خوابد و هیچ لحظه‌اى از شب از این پهلو به آن پهلو نمى‌شود؛ از خدا چیزی از امور دنیا و آخرت می‌خواهد، مگر اعطا کند به او».

ب) بیماری‌های روانی

زندگی آپارتمانی گاهی با فشارهای عصبی و روانی همراه است. در خانه‌های قدیمی همیاری، همکاری و باهم بودن‌ زیاد بود و نان، رب، مربا، ترشی، ماست، پنیر و حجم فراوانی از مصرف روزمره در داخل خانه و با همکاری تنگاتنگ اعضای خانواده تأمین می‌شد. امروزه، به دلیل کوچک و در محاصره بودن واحدهای آپارتمانی، خانه کارکردی بیش از یک خوابگاه ندارد. پرهیز از سر و صدا و رفت و آمد کم، عدم امکان برگزاری مهمانی‌ها و دور هم جمع شدن‌های گسترده، احتیاط در خیلی از رفت و آمدهای داخل آپارتمانی، رسمی شدن خیلی از روابط و… موجب به هم ریختن آرامش روانی ساکنانآپارتمان‌ها شده و فشارهای عصبی فراوانی بر آنها وارد کرده است. در این میان افرادی هم وجود دارند که به دلیل حساس بودن به سروصدا و آزار و اذیت دیگران، علاوه بر اینکه از فشارهای روانی رنج می‌برند، این فشارها را به دیگران نیز منتقل می‌کنند؛ در نتیجه محیطی پر از استرس به وجود می‌آید.
تحرک پایین و تخلیه نشدن هیجانات و احساسات در واحدهای آپارتمانی، مثل یک هوای فشرده و متراکم، اضطراب‌ها و استرس‌ها را به آپارتمان‌نشینان تحمیل کرده، به همه‌گیر شدن افسردگی‌ها و خمودگی‌ها منجر می‌شود. بر این اساس امام باقر(علیه‏ السلام) تنگی منزل را مساوی با بدبختی و تیره‌روزی همراه با بیماری‌های روانی می‌داند: «مِن شَقاءِ العَیشِ ضِیقُ المَنزِل؛ یکى از تیره‌روزی‌ها تنگى منزل است».پایش سبک زندگی، سال اول، شماره ۵، دی ۱۳۹۳، صفحات ۷۴-۷۹.