توحید صدوق 26/ 10/ 95

در جلسه گذشته، در ادامه حدیث 24، رویکرد نحله‌های کلامی مجسمه، معتزله، حنابله و امامیه درباره مسأله «کشف و شهود» مطرح شد. گفته شد که متکلمان امامیه معتقدند رؤیت خدا با چشم دل هم در قیامت و هم در دنیا امکان‌پذیر است. این دیدگاه دقیقا همان دیدگاه عرفا در باب کشف و شهود است.

و اما حدیث 25: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:

«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‌ بَيْنَا رَجُلٌ مُسْتَلْقٍ عَلَى ظَهْرِهِ يَنْظُرُ إِلَى‌ السَّمَاءِ وَ إِلَى النُّجُومِ وَ يَقُولُ وَ اللَّهِ إِنَّ لَكَ لَرَبّاً هُوَ خَالِقُكَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي قَالَ فَنَظَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ فَغَفَرَ لَهُ؛[1] در بين آنكه مردى بر پشت خوابيده بود بسوى آسمان و بسوى ستارگان مينگريست و ميگفت بخدا سوگند كه تو را پروردگارى هست كه آفريننده تو است خداوندا مرا بيامرزد حضرت فرمود پس خداى عز و جل بسوى او نظر فرمود يعنى نظر رحمت و او را آمرزيد.»

نکات این حدیث:

نکتة اول:این حدیث، در باب شخصی است که به پشت خوابیده و به آسمانها خیره شده است. همین که این توصیف در کلام پیامبر (ص) آمده است، نشانه تأیید این حالت است.

تکنیک نیل به آرامش: بنابر مضمون این حدیث می‌توان تکنیکی برای نیل به آرامش به دست آورد. این تکنیک عبارت است از: روی چمن مرطوب به پشت بخوابید به گونه‌ای که احساس خیسی کنید و به آسمان خیره شوید.

نکتة دوم:سه عنصر در این حدیث مطرح شده است که عبارتند از: خیره شدن به زیبایی‌های آسمان، خطاب کردن به آسمان و ستارگان به داشتن ربّ، و طلب مغفرت. نتیجه این سه عنصر، غفران الهی است.

از این حدیث به دست می‌آید که:

اولاً: انسان هر چه بخواهد به او می‌دهند، چه خواسته‌های مادی باشند و چه خواسته‌های معنوی. البته، سنخ اجابت طلب‌های مادی و معنوی، با یکدیگر متفاوت است. این که طلبهای معنوی با نظر الهی همراه است ولی طلب‌های مادّی بی‌نظر است.

ثانیا: آسمان می‌تواند وسیله‌ای برای رسیدن به طلب‌ها و خواسته‌های مادی و معنوی انسان قرار گیرد. بنابراین، منظور از وسیله[2] در قرآن، هر آن چیزی است که قرآن بدان نگاه مثبت داشته است؛ یعنی، هر آن چیزی که وسایط خلقت هستند.

نکتة سوم:منظور از نظر خدا در عبارت «فَنَظَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَيْهِ» نظر خاصّ است نه عامّ. سنت الهی است که برای هر انسان، در دنیا، این نظرهای خاصّ به او می‌شود نه یک بار بلکه بارها[3]. به عنوان مثال، اگر  در ماشینی که 5 نفر نشسته‌اند، 4 نفر می‌میرند و یک سرنشین سالم می‌ماند، این، قیقاً به معنی نظر خاص خدا به اوست. نتیجه نظر خدا به انسان‌ها، اعجاز و خرق عادت است.

خلاصه این که انسان می‌تواند با وسیله قرار دادن وسایط خلقت، از خدا خواسته‌های مادی و معنوی خود را طلب کند و مطمئن باشد که اجابت خواهد شد. البته اجابت طلب‌های معنوی با نظر خدا به طلب کننده همراه است. این نظر، نظر خاص الهی است که در طول عمر انسان، بارها و بارها به او عطا می‌شود.