توحید صدوق: جلسه پنجاه و یکم (صوت و متن)

در جلسه گذشته به موضوع کشف و شهود پرداختیم. گفته شد که این عنوان، از واژگان کلیدی قرآن است، امّا به عنوان یک مسأله علمی، نخست در کتاب‌های عرفانی مطرح شده است. واژه رؤیت، از کلید واژه‌های مهمی است که به «کشف و شهود» نزدیک است. در این باره به نمونه‌هایی از آیات قرآنی که به رؤیت حضرت ابراهیم، حضرت موسی، حضرت یوسف و پیامبر اسلام (علیهم السلام) اشاره شد. بنابراین، اگر کسی واقعا دیدن را طلب کند، به آن می‌رسد. اما چه کنیم که دغدغه‌ها بیشتر انسان‌ها آب ونان است تا دیدن!

و اما ادامه بحث:

دیدنی‌ها و شنیدنی‌های جهان، بسیار بیشتر از آن چیزهایی است که با چشم و گوش سر قابل دیدن و شنیدن است.

نظریات کلامی در باب رؤیت

1.  اولین نحله، مُجَسِمه یا مشبهه (نیمه اول سدة اول هجری) هستند. آنها قائل بودند خدا جسم دارد و شبیه انسان است. در باب رؤیت، نظرشان این است که رؤیت خدا با چشم سر امکان دارد.

2. معتزله: آنها معتقدند که خدا جسم ندارد. بنابراین، رؤیت خدا با چشم سر ممکن نیست.

3. حنابله: رهبرشان احمد حنبل (نیمه اول قرن چهارم هجری) است. آنها معتقدند که رؤیت خدا با چشم دل در قیامت  ممکن است. آنها سرآغاز اخباری‌گری است و اشاعره هم با این دیدگاه موافق هستند.

4. متکلمان امامیه: آنها معتقدند که رؤیت خدا با چشم دل هم در قیامت و هم در دنیا امکان‌پذیر است. این دقیقاً همان دیدگاه عرفاست در باب کشف و شهود.