راهکارهای درمانی افسردگی در سبک زندگی (درمان با طب سنتی)
نویسنده: عبدالرضا آتشین‌صدف
درمان با طب سنتی
نظر به این‌که از یک سو ابـتلا به افسردگی به عوامل مختلفی مرتبط است و از سوی دیگر داروهای شیمیایی مورد مصرف دارای عـوارض جـانبی بـالا، درصد اثر پایین و… هستند، به نظر می‌رسد استفاده از روش‌های مکمل می‌تواند نقش مؤثری در پیشگیری و درمـان افـسردگی داشته باشد. غم که یکی از علائم اصلی اختلال افسردگی اساسی است در طب سـنتی ایران موردتوجه قرار گرفته و یکی از حالات روحی و روانی است که در این حالت روح به‌تدریج بـه درون حـرکت می‌کند. طب سنتی ایران، توجه و اهمیت بیشتری برای پیشگیری، نسبت به درمان بیماری‌ها قـائل اسـت. حفظ سلامتی از چنان اهمیتی برخوردار است که طب سنتی ایران، نقش پزشک را حفظ تندرستی در هنگام سلامتی و بـازگرداندن آن بـه هنگام بیماری می‌داند. اصول پیشگیری بر شش اصل مهم استوار است کـه شـامل هـوا، خوردن و آشامیدن، ورزش، احتباس و استفراغ، خواب و بیداری و همچنین حالات روحی و روانی است.
الف) هـوا
از دیدگـاه طب سنتی ایران، هـوایی کـه معتدل و صاف باشد و عـنصر خـارجی با آن مخلوط نشود، عامل صحت و سلامتی فرد است. درصورتی‌که هوا، مخلوط با گـرد و غـبار و بخار و دود و سایر آلاینده‌ها باشد، مـضر سـلامتی فرد بـوده و بیماری‌های مـختلفی را ایجاد خواهد کرد. از دیدگـاه حکما، هوایی که صاف و بدون مواد مضر باشد، تقویت‌کننده عملکرد اعضایی چون قلب و مـغز خـواهد بود و یکی از عملکردهای اصلی هوای مـعتدل و صـاف، تـقویت و بـهبود عـملکرد اعضای اصلی ازجمله قـلب و مغز است. در این حال، بدن در بهترین حالت و در اعتدال بوده و میزان غم و اندوه در حداقل ممکن خواهد بود. مـطالعات جـدید نـشان داده است که مواجهه با برخی آلاینده‌ها مـانند دی‌اکسید سـولفور، دی‌اکسید نـیتروژن و مونوکسید کربن، رابطه معنی‌داری با افزایش مراجعه بیماران با اپیزودهای افسردگی به اورژانس بیمارستان‌ها دارد. از طرف دیگر مواجهه کوتاه‌مدت بیماران مبتلا به دیابت، بیماری‌های عروق کرونر یا آسـم با آلاینده‌های محیطی، ممکن است تحریک‌کننده علائم افسردگی این بیماران باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش سطح ازت، دی‌اکسید نیتروژن و ذرات با قطر کم‌تر از ده میکرومتر در هوا، منجر به افزایش علائم اخـتلالات عـاطفی بیماران افسرده می‌شود. همچنین ذرات با قطر کم‌تر از ده میکرومتر باعث افزایش بروز علائم جسمانی و خلقی مبتلایان به افسردگی می‌شود.
ب) تغییرات فصلی
بر اساس اصول مبتنی بر هواشناسی زیستی کـه اثـرات رویدادهای هواشناسی را در زندگی انسان موردبررسی قرار می‌دهد، ارتباط فصول سال و بیماری افسردگی موردتوجه قرار می‌گیرد. این در حالی است که حکمای ایران، سال‌ها قـبل به ارتباط اعراض نفسانی مـانند غـم و اندوه با فصول مختلف سال تأکید کرده‌اند؛ به‌عبارت‌دیگر، بروز غم در فصول سرد سال شدت بیشتری داشته و افراد با مزاج سوداوی بـیشتر مـستعد ابتلا به غم و افـسردگی در این فـصول هستند. هواشناسان زیستی بر این باورند که افزایش بیش‌ازحد یون‌های مثبت می‌تواند منجر به افسردگی شود. به‌لحاظ تئوری این یون‌ها با سروتونین که هورمون مؤثر در افسردگی است، ارتباط دارنـد. تـحقیقات نشان می‌دهد که خلق در وضعیت آب و هوایی مختلف و فصول گوناگون سال متغیر است. به‌عنوان‌مثال افراد در فصل بهار بیشترین احساس لذت از فعالیت روزمره را دارند که این حالت به‌تدریج در زمستان و پاییز کم‌تر می‌شود. به‌طور خلاصه، از دیدگاه حکمای طب سنتی ایران، هوایی که ذرات معلق و مواد در آن اندک بوده و صاف باشد، نقش مؤثری در حـفظ سلامتی فرد، ایجاد نشاط و افزایش قدرت و انرژی داشته و باعث پیشگیری از خـستگی می‌شود.
ج) خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها
مواد غذایی پس از طی مراحل هضم، تبدیل به اخلاط چهارگانه می‌شوند. از سوی دیگر تعادل و تناسب در عملکرد بـدن نـتیجه تعادل این اخلاط است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت مصرف غذای متناسب با مزاج و در حـد اعـتدال نـقش مهمی را در ایجاد و حفظ سلامتی ایفا می‌کند. از دیدگاه طب سنتی، غذاهای اصلی برای حفظ سلامتی شـامل گندم پاکیزه، گوشت گوسفند، غذاهای با شیرینی ملایم و میوه‌های اصلی شامل انـجیر و انگور و خرمای تازه است. از دیدگـاه طب سنتی ایران، افراط غم یکی از اسباب قوی ایجاد مالیخولیا است. مالیخولیا نوعی بیماری روانی است که با بدبینی، دل‌تنگی و افسردگی مشخص می‌شود. از سوی دیگر سودا و بلغم از اسباب عمده ایجادکننده بـیماری مالیخولیا بوده، می‌توان نتیجه گرفت افزایش بی‌رویه مصرف غذاهای با طبع سرد می‌تواند منجر به افزایش احتمال ابتلا به افسردگی و غم شود. حکمای طب سنتی ایران گوشت بزغاله و بره و مرغ، نـان سـپید و شیرینی‌های برگرفته از روغن بادام و شکر را در درمان غم و افسردگی مؤثر می‌دانند. برای پیشگیری و درمان افسردگی باید از غذاها و مفردات مفرح استفاده کرد. مفرح، یعنی شادی‌آور و به گروهی از مفردات گفته می‌شود که بـاعث تـعدیل مزاج و تلطیف اخلاط و روح حیوانی و نفسانی شده و غم و اندوه را از بین می‌برد. این مفردات باعث تقویت مغز شده و ضعف و کسالت را زایل می‌کنند. بادرنجبویه، زعفران، اسطوخودوس و بهمن ازجمله مواد شادی‌آور هستند.
بر اساس تـحقیقات جـدید، افسردگی تحت تأثیر عوامل ژنتیکی، هورمونال، بیوشیمیایی، ایمونولوژیک و نورودژنراتیو است. تغذیه این عوامل را تحت تأثیر قرار داده و نقش قابل‌قبولی در کنترل این بیماری ایفا می‌کند. برای مثال، رژیم غذایی سنتی استرالیایی شـامل سبزی‌ها، مـیوه، گوشت، ماهی و غلات سبوس‌دار بـا احـتمال پایین ابـتلا به افسردگی مرتبط بوده درحالی‌که غذاهای آماده و همچنین مشروبات الکلی با احتمال بالای ابتلا به افسردگی و اضطراب مرتبط است. از دیدگـاه طـب جـدید علائم افسردگی رابطه مستقیمی با مصرف زیاد غذاهای آمـاده (هـمبرگر، سوسیس، پیتزا) و مصرف زیاد شیرینی‌های پردازش‌شده (کلوچه، دونات) دارد، به‌طوری‌که مصرف مواد ذکرشده خطر ابتلا به افسردگی را تـا شـش سـال بعدِ مصرف بالا می‌برد. یک مطالعه آینده‌نگر به نقش حـفاظتی رژیم مدیترانه‌ای شامل سطح بالای مصرف سبزی، میوه، آجیل، حبوبات و ماهی و همچنین سطح پایین مصرف گوشت و لبنیات پرچرب در برابر افـسردگی تـأکید می‌کند. همچنین نشان داده شده است که الگوی غذایی سنتی شامل سبزی‌ها، مـیوه، گـوشت، ماهی و حبوبات منجر به کاهش ۳۵ درصدی خطر ابتلا به افسردگی می‌شود.
مصرف غذاهای آماده شامل رشته ماکارونی، همبرگر، پیتزا، سرخ‌کردنی‌ها و سـایر غـذاهای فرآوری‌شده، با افزایش خطر ابتلا به افسردگی همراه است. مصرف فیبر، بتاکاروتن، ویتامین «ب شـش»، ویتـامین «ای»، ویتـامین «سی»، پتاسیم، زینک، فولات و آهن رابطه معکوسی با افسردگی دارند. مطالعات مختلفی سطح پایین ویتـامین «د» را بـا بروز علائم افسردگی مرتبط دانسته‌اند. همچنین افراد با سطح نرمال ویتامین «د»، در مـعرض خـطر کـم‌تری برای بروز علائم افسردگی هستند.
د) ورزش
حرکت از دیدگاه طب سنتی، یعنی حرکت تـمام بـدن از مکان‌های خود یا حرکت اجزا بدن از اجزا و مکان خود. در اهمیت حرکت این نکته کافی است کـه شیخ‌الرئیس، ورزش را مهم‌ترین تدبیر برای حفظ و پاس‌داشت سلامتی می‌داند. از دیدگاه طب سنتی، ریاضت مـفرح اسـت و باعث ایجاد نشاط در فرد می‌شود. همچنین ورزش باعث تقویت تمام قوت‌هاست. بـرخی از حـکما منشأ تمام قوای موجود در بدن را قلب دانسته و شادی را نیز با قلب مرتبط می‌دانند. قوای نـفسانی کـه مـنشأ آن مغز و سیستم عصبی است نیز به‌وسیله ورزش تقویت‌شده و منجر به عـملکرد بـهتری در تدبیر کارها و افزایش خلق‌وخو و درک لذت می‌شود. ریاضت از معدود مواردی است که باعث انتعاش (برخاستن، نیکوشدن حـال) حـرارت غریزی می‌شود. به‌بیان‌دیگر، ورزش باعث می‌شود حرارت غریزی که به‌مرور زمـان ضعیف‌تر می‌شود، تقویت‌شده و توان لازم بـرای ادامـه حـیات فراهم شود.
مطالعات نشان می‌دهد که انـجام ورزش به‌عنوان قسمتی از سبک زندگی سالم، نقش مثبتی در پیشگیری و کاهش شیوع افسردگی دارد. همچنین ورزش و فـعالیت فـیزیکی، در کنار عوامل دیگری مانند اصـلاح رژیم غـذایی، بهبود کـیفیت خـواب، کـاهش مصرف مواد مخدر، الکل و نیکوتین، نـقش مـهمی در درمان افسردگی دارد. افسردگی، عموماً با سطح پایین فعالیت فیزیکی همراه است. در بزرگ‌سالان، روش زنـدگی فـعال با کاهش علائم افسردگی ارتباط مـستقیمی دارد که این ارتباط در زنان و افـراد بـالای چهل سال قوی‌تر است. بررسی‌ها نـشان می‌دهد افراد افسرده، در مقایسه با افراد سالم وقت کم‌تری را صرف فعالیت فـیزیکی خـفیف تا متوسط می‌کنند. مطالعات مـتعددی نـقش رفـتارهای غیرمتحرک مـانند دیدن تـلویزیون یا استفاده از کامپیوتر را در افزایش خـطر ابـتلا به افسردگی به اثبات رسانده‌اند. همچنین مطالعات مختلف به اهمیت فعالیت فیزیکی و ورزش در درمـان افـسردگی اشاره کرده‌اند.
جمع‌بندی نـتایج چـندین مطالعه مداخله‌ای، مـعیارهای ذیل را بـرای ورزش مؤثر در درمان افسردگی پیشـنهاد می‌کنند: ۳۰ دقیقه ورزش، سه بار در هفته که برای هشت هفته ادامه داشته باشد. گروهی از بررسی‌های مـروری، نقش مؤثر ورزش‌های هوازی را در درمان افـسردگی موردتوجه قـرار داده‌اند و برخی دیگر ورزش‌های انجام‌شده تحت نظر افراد خبره را نسبت به ورزش‌های خانگی مؤثرتر می‌دانند، هرچند شواهد نشان می‌دهد کـه روش‌های دیگـر فعالیت فیزیکی نیز ممکن است باعث کـاهش معنا‌دار عـلائم افـسردگی شـود.
طـب سنتی ایران ورزش خفیف تا متوسط را نسبت به ورزش شدید، برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها مؤثرتر دانسته و این حد از فعالیت فیزیکی را توصیه می‌کند. این حد از فعالیت فیزیکی در منابع جدید نیز مورد تـأکید قرار گرفته است. از دیدگاه ابن سینا اگر فردی برنامه منظمی برای انجام ورزش معتدل و در زمان مناسب داشته باشد، از درمان‌های موردنیاز برای بیماری‌های مادی و امراض مزاجی ازجمله غم و افسردگی بی‌نیاز خـواهد شد.
به‌صورت خلاصه می‌توان گفت طب سنتی بر نقش پیشگیری‌کننده فعالیت فیزیکی و ورزش و همچنین تقویت‌کنندگی تمام قوا به‌واسطه ورزش تأکید بیشتری داشته و ورزش را به‌عنوان مهم‌ترین عامل حـفظ سـلامتی مورد تأکید ویژه قرار داده است. طب جدید نیز روش‌های کاربردی‌تری را جهت پیشگیری و درمان افسردگی به‌واسطه ورزش و فعالیت فیزیکی پیشنهاد کرده است.
س) احتباس و استفراغ
احـتباس و اسـتفراغ یکی از اصول مهم سبک زنـدگی سـالم در طب سنتی ایران است، به‌طوری‌که اگر آنچه باید دفع شود، باقی بماند حرارت بر مواد باقیمانده اثر کرده و آن‌ها را متعفن و فـاسد می‌کند و با انتشار این مواد فـاسد در بـدن، منجر به ایجاد مضرات جدی در فرد می‌شود. از سوی دیگر غذای واردشده به بدن باید جایگزین مواد تحلیل رفته بدن شده و منجر به رشد و بقای فرد شود. به‌عبارت‌دیگر، دفـع مـواد زائد و نگه‌داشتن مواد موردنیاز بدن تضمین‌کننده سلامتی فرد است. پاک‌سازی بدن و زدودن سموم و مواد زائد به دو صورت پاک‌سازی طبیعی و پاک‌سازی ایجادشده توسط پزشک تقسیم می‌شود. در پاک‌سازی طبیعی، قوای طـبیعی بـدن تلاش می‌کند تا با دفع مواد اضافی تعادل بدن را حفظ کند. در این قسمت مباحثی مانند احتباس طمث، یبوست، جماع و مـاساژ مورد بررسی قرار می‌گیرد. از دیدگاه طب سنتی ایران علل روحی و روانی مـانند غـم از عـلل احتباس طمث (آمنوره) می‌باشند. از دیدگاه طب جدید نیز آمنوره با افسردگی مرتبط است. حدود یک‌سوم بیماران مـبتلا بـه آمنوره ثانویه از افسردگی و حدود یک‌چهارم از اضطراب رنج می‌برند. افراد با آمنوره عـملکردی هـایپوتالاموس، نـسبت به زنان بدون اختلال قاعدگی به‌صورت معنی‌داری افسردگی و اضطراب بیشتری را تجربه می‌کنند.
از انواع مـهم احتباس، یبوست است که شیوع نسبتاً گسترده‌ای دارد. درمان یبوست در بیمارانی که به هـمراه یبوست افسردگی و اضطراب نـیز دارنـد، منجر به بهبود افسردگی و اضطراب و بهبود کیفیت زندگی در این بیماران می‌شود. برقراری رابطه جنسی و دفع ترشحات جنسی، یکی دیگر از استفراغات طبیعی بدن انسان است. از دیدگاه طب سنتی جماع معتدل باعث دفع غـم شده و نقش مهمی در ایجاد فرح در فرد دارد. همچنین جماع معتدل موجب انتعاش حرارت غریزی بوده و برای اکثر بیماری‌های سوداوی و بلغمی مفید است. از دیدگاه طب مدرن نیز ارتباط نزدیکی بین رضایت جنسی و افـسردگی وجـود دارد. همچنین اختلال جنسی یکی از معیارهای اصلی تشخیص افسردگی است. در بیماران افسرده که به همراه افسردگی مبتلا به اختلال جنسی نیز هستند سطح رضایت از زندگی، کم‌تر از بیماران افسرده بدون اخـتلال جـنسی است. مردان با نمره بالای افسردگی، دو برابر بیشتر از مردان بدون افسردگی اختلال نعوظ را گزارش کرده‌اند.
همچنین از دیدگاه طب سنتی ایران، مشت‌ومال و ماساژ دارای انواع مختلفی بوده و برحسب نوع و شـدت آن دارای آثار و فواید متعددی ازجمله از بین بردن رطوبات اضافی، نیکویی رنگ رخسار، چاقی و بزرگ کردن عضو و تقویت اعضای ضعیف است. همچنین در درمان برخی مشکلات ازجمله سردرد، سرگیجه، سکته و سایر مـوارد بـه‌کـار می‌رود.
دلک باعث دفع فضولات از بـدن شـده و مـواد اضافی را که مثلاً پس از ورزش در بدن باقیمانده را از بدن خارج می‌کند. همچنین روغن‌مالی بعد از ماساژ نیز عاملی جهت افزایش خروج مواد زائد تجمع یافـته در عـضو می‌شود. دلک باعث تقویت عضو شده و با دفع مواد زائد بـاعث بـروز عملکرد بهتری در عضو می‌شود.
در نهایت می‌توان گفت عدم انباشت مواد زائد در بدن و دفع مرتب و طبیعی فضولات تجمع یافته، باعث حـفظ سـلامتی و نـشاط در فرد می‌شود.
م) خواب و بیداری
از دیدگاه طب سنتی ایران خواب به‌واسطه حقن حرارت غریزی باعث تقویت قوای طبیعی می‌شود. همچنین خواب باعث از بین رفتن خستگی است. حـبس اسـتفراغات مـفرط نیز از کارکردهایی است که از دیدگاه طب سنتی به خواب ارتباط دارد. خـواب بـاعث بهبود تمامی اعمال طبیعی شامل هضم، متابولیسم و دفع مواد زائد می‌شود، قوای مغزی را تقویت می‌کند و موجب تـجدید قـوای اندام‌های مختلف و ترمیم بافت‌های صدمه‌دیده و بازگرداندن سلامتی به بدن می‌شود. ۳۰% مـردم عـلائمی از بی‌خوابی را داشته و حدود ۲۰-۱۰ درصد مردم از خواب خود رضایت ندارند. ۹% بیماران مبتلا به اختلالات افـسردگی اسـاسی، درجـاتی از اختلال خواب را ذکر می‌کنند. بیماران مبتلا به افسردگی که از بی‌خوابی رنج می‌برند، جواب ضعیف‌تری به درمان داشته و در خطر بالای عود قرار دارند.
افسردگی و اختلالات خواب هر دو دارای عـوارض جـانبی شـامل افکار، تلاش و اقدام به خودکشی، غیبت از مدرسه و ترک تحصیل، اختلالات شناختی و مشکل در حفظ روابـط اجـتماعی هستند. بررسی‌ها ثابت کرده که اختلالات خواب مانند بی‌خوابی، پیش‌بینی کننده بروز افسردگی در بزرگ‌سالان است. نـوجوانانی که علائم قابل‌ملاحظه افسردگی را گزارش می‌کنند، ۵۰% بیشتر از افرادی که این علائم را ندارند، ممکن اسـت دچـار مشکلات خواب شوند.
در صدسال اخیر کاهش ثابت و سریعی در مدت‌زمان خـواب نـوجوانان گـزارش شده است. تحقیقات جدید نشان می‌دهد مقدار زمان مناسب خواب نقش مهمی در رشد و بلوغ نـوجوانان ایفـا می‌کند. حکما نیز تأکید ویژه‌ای به نقش خواب به‌عنوان تقویت‌کننده قوا داشـته‌اند.
از دیدگاه طب سنتی ایران، خـواب بـاعث سلامتی اعصاب و خصوصاً مغز شده و بی‌خوابی منجر به ضعف سیستم عصبی می‌شود. بـنابراین هـر عاملی که باعث ایجاد اخـتلال در خـواب شود می‌تواند مـنجر بـه بروز اختلال عصبی ازجمله افسردگی شـود. بـا توجه به نظرات طب سنتی و مدرن می‌توان نتیجه گرفت خواب خوب، به‌موقع و به‌اندازه باعث حفظ سلامتی فـرد شده و منجر به بـهبود کـیفیت زندگی می‌شود. همچنین می‌تواند بـاعث پیشـگیری از بیماری‌های مختلف به‌خصوص اختلالات روانی شود.
حاصل آنکه اعراض نفسانی تأثیری آنی و وسـیع در زنـدگی افراد دارند. غم یکی از اعـراض نـفسانی مـهم و شایع است کـه پیشـگیری و درمان به‌موقع آن بـاعث افـزایش کیفیت زندگی می‌شود. شیوع بالای افسردگی در جامعه امروز، لزوم توجه هر چه بیشتر جهت جـلوگیری از ابـتلای افراد به افسردگی را بیشتر آشکار می‌کند. از سـوی دیگر بـا تـوجه بـه تأکید طب سنتی ایران بـر اهمیت و تقدم پیشگیری بر درمان، باید توجه ویژه‌ای به نقش تدابیر شش گانه در پیشگیری از افسردگی داشـت.
هـم طب سنتی ایران و هم طب جدید نـقش و اهـمیت هـوای سـالم در کـیفیت زندگی و بهبود سـلامت فـرد را مورد تأکید قرار داده‌اند. افسردگی در اثر عوامل مختلف درونی و بیرونی به وجود می‌آید که مطابق یافته‌های جـدید تغذیه این عوامل را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تـأکید طـب سـنتی ایران در مـورد مـصرف غذاهای سالم و متناسب با مزاج و همچنین تأکید بر استفاده از غذاهای اصلی، اهمیت و نقش تغذیه در پیشگیری از بیماری‌ها را بیشتر آشکار می‌کند.
ورزش مهم‌ترین تدبیر برای حفظ سلامتی، مفرح و تقویت‌کننده عمومی بدن است، هرچند مقالات متعددی در مورد نقش ورزش در پیشگیری و درمان افسردگی در طب جدید وجود دارد؛ ولی این مهم هنوز در کتب مرجع روان‌پزشکی وارد نشده است. به نظر می‌رسد با توجه به نکات قـبلی و این‌که شیخ‌الرئیس ورزش را باعث انتعاش حرارت غریزی می‌داند، نقش و اهمیت ورزش در طب سنتی ایران مورد تأکید و تأیید بیشتری قرار گرفته است. غم و افسردگی هم در طب سنتی و هم در طب جدید ارتـباط مـستقیمی با اختلالات قاعدگی دارند.
درمان‌های دارویی در روایات
امام صادق (ع) فرمود:
خلاصی از افسردگی (اندوه‌زا و نشاط‌آور) در ده چیز است: پیاده‌روی، سوارکاری، در آب غوطه‌ور شدن (شنا کردن)، نگاه کردن به سبزه، خوردن و آشامیدن، نگریستن به زن زیباروی، هم‌بستری، مسواک زدن، شستن سر با خطمی در حمام و غیر آن و هم‌صحبتی با مردم.
امیرالمؤمنین (ع) فرمود:
هنگامی‌که خداوند، پیامبرش را به آشکار کردن اسلام امر کرد و وحی آشکار گردید [نبی مکرم اسلام] اندک بودن مسلمانان و زیاد بودن مشرکان را دید، پس پیامبر خدا به‌شدت اندوهگین شد، [در این زمان] خداوند عزوجل، جبرئیل را به‌پیش ایشان فرستاد با [مقداری از گیاه] «سدر» از سدرهالمنتهی. پس [نبی مکرم اسلام] با سدر، سر خود را شست و به‌وسیله آن، اندوهش برطرف گردید.
رسول اکرم (ص) می‌فرماید:
بر شما باد خوردن مویز، پس به‌درستی رنجیدگی را می‌برد، خلق را خوب می‌کند، نفس را پیراسته می‌کند و اندوه را می‌زداید.
امام صادق (ع) فرمود:
هنگامی‌که آب فروکش کرد و استخوان‌های مردگان [بعد از تمام شدن طوفان نوح] آشکار گردید، نوح آن را دید و به‌شدت آشفته و اندوهگین شد… پس خداوند به سمت او وحی فرستاد که انگور سیاه بخور تا اندوهت از بین برود.
ابوهند داری می‌نویسد:
ظرف پوشیده‌ای به پیامبر اهداء کردند، پیامبر پوشش را از روی آن برداشتند و سپس فرمودند: به نام خدا بخورید، مویز، چه نیکو خوراکی است که اعصاب را استحکام می‌بخشد.
پیامبر (ص) فرمودند:
بر شما باد مویز، چراکه تلخه را می‌زداید، بلغم را می‌برد، پی را استحکام می‌دهد، رنجیدگی و خستگی را از میان می‌برد، خوی را خوش می‌سازد، دل را پاک و پیراسته می‌دارد و اندوه را می‌برد.
امام رضا (ع) فرمود:
عَلَیکمْ بِالزَّیتِ فَإِنَّهُ یکشِفُ اَلْمِرَّةَ وَ یذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یشُدُّ اَلْعَصَبَ وَ یذْهَبُ بِالضَّنَی وَ یحَسِّنُ اَلْخُلُقَ وَ یطَیبُ اَلنَّفْسَ وَ یذْهَبُ بِالْغَمِّ؛ بر شما لازم است که از زیت (روغن زیتون) استفاده کنید؛ زیرا صفرا را آشکار و بلغم را از بین می‌برد و عصب را تقویت، بیماری را نابود و اخلاق انسان را نیکو می‌کند، روح را آرامش می‌دهد و غم را از بین می‌برد».
شبیه این مضمون امام رضا (ع) در جایی دیگر فرمودند:
نِعْمَ اَلطَّعَامُ اَلزَّیتُ یطَیبُ اَلنَّکهَةَ وَ یذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یصَفِّی اَللَّوْنَ وَ یشُدُّ اَلْعَصَبَ وَ یذْهَبُ بِالْوَصَبِ وَ یطْفِئُ اَلْغَضَبَ؛ روغن زیتون، خوب طعامی است که دهان را خوش‌بو می‌کند، بلغم را می‌برد، رنگ پوست را درخشنده می‌نماید، عصب را نیرومند و بیماری را نابود می‌کند و خشم را فرومی‌نشاند.
همچنین از صحیفه امام رضا (ع) از پدرانش روایت شده است که رسول خدا (ص) فرمودند:
هرگاه غذا می‌پزید کدو (حلوائی) بسیار بپزید، زیرا کدو قلب محزون را شاد می‌کند.
پایش سبک زندگی، سال پنجم، شماره ۲۶، پائیز و زمستان ۱۳۹۷، صفحات ۱۰۲-۱۰۹.