روند بازنمایی سبک زندگی در سریال‌های خانوادگي ـ اجتماعی پربیننده سیمای ج.ا.ا

این تحقیق با رویکرد مطالعات فرهنگی روند «بازنماییِ» مفهوم «سبک زندگی» در سریال‌های خانوادگی ـ اجتماعی پربیننده سیمای ج.ا.ا پس از انقلاب را مطالعه كرده است. به این منظور با نمونه‌گیری هدفمند برای هر دهه یک سریال انتخاب شده است: «پاییز صحرا»، «پدرسالار»، «خط قرمز» و «مرگ تدریجی یک رؤیا». در بخش ادبیات نظری، مدرنیته و مدرنیته ایرانی، روند گفتمان‌های سیاسی ـ اجتماعی دولت‌های بعد از انقلاب و نظریه‌های سبک زندگی بررسی شده است و نظریه بازنمایی برساختگرا به عنوان چهارچوب نظری استفاده شده است. در بحث روش نيز از دو روش نشانه‌شناسی (الگوی نشانه‌شناسیِ کیت سلبی و ران کاودوری، تحلیل سه گانه فیسک و هارتلی) و تحلیل روایت (الگوی رواییِ بارت) بهره‌گیری شده است.

نتایج نشان می‌دهد روند بازنمایی سبک زندگی در سریال‌های مورد مطالعه خطی و یک‌سویه نیست و در هر سریال نحوه‌ بازنمایی سبک زندگی تفاوت‌های محسوسی دارد. در سریال «پاییز صحرا» بازنمایی سبک زندگی حول محور تضاد طبقاتی صورت گرفته است و روایت سریال از خلال تقابل دوگانه‌ «سبک زندگی طبقه بالا» و «سبک زندگی طبقه پایین» پیش می‌رود. در سریال «پدرسالار» بازنمایی سبک زندگی حول محور تضاد نسلی و در قالب تقابل دوگانه‌ «سبک زندگی سنّتی نسل قدیم» و «سبک زندگی نوگرای نسل جدید» صورت گرفته است. در سریال «خط قرمز» سبک زندگی نسل جوانان اوایل دهه هشتاد به عنوان «سبک زندگی ساختارشکنانه و ناهم‌نوایانه» معرفی می‌شود. در سریال «مرگ تدریجی یک رؤیا» سبک زندگی حول دو محور تضاد سنت و مدرنیته و تضاد مذهبی در قالب تقابل دوگانه «سبک زندگی سنتی ـ مذهبی» و «سبک زندگی مدرن ضدمذهب» بازنمایی شده است. مهم‌ترین تغییرات مشاهده شده در سیاست‌های بازنمایی در قبال سبک زندگی عبارت‌اند از: افزایش طرد در بازنمایی سبک زندگی، افزایش نسبت دادن سبک زندگی مطرود(دیگری) به تأثیر یا توطئه غرب، افزایش دخالت دادن مسائل سیاسی و تضادهای مذهبی در بازنمایی سبک زندگی.

کلیدواژه‌ها: بازنمایی، سبک زندگی، نشانه‌شناسی، تحلیل روایت، سریال‌های خانوادگی ـ اجتماعی.