شبکه‌های اجتماعی؛ مروری بر پیشنهادات و راهکارهای تقلیل آسیب‌ها

گرچه به همان میزان پیچیدگی و تنوع شبکه های اجتماعی، ارائه راهکار برای آن نیز دشوار می‌شود، اما می‌توان برخی محورهای کلی را به عنوان پیشنهاد برای کاهش مخاطره‌ها و تهدیدهای شبکه های اجتماعی به کار برد. البته فواید و منافع شبکه های اجتماعی فراوان بوده و علت پای‌فشاری بر کاهش آسیب ها این است که متاسفانه در زمان ورود این فناوری به فضای فرهنگی جامعه ایرانی، کمتر به جنبه های مثبت آن توجه شده و بیشتر کارکردهای منفی آن گرفته و بومی‌سازی شده است. این پیشنهاد چنین است:
۱) متولیان فرهنگی شبکه های اجتماعی را نیز باید مانند هر پدیدة نوظهور دیگری و به عنوان یک واقعیت بپذیرند و با برداشتن عینک بدبینی نسبت به آثار سوء آن برای هدایت نسل جوان جامعه که به عنوان بیشترین کاربران این شبکه ها در فضای وب حضوری فعال دارند برنامه ریزی مناسب داشته باشند.
۲) پیشنهاد می شود که متولیان و مدیران فرهنگی کشور با آسیب شناسی کامل شبکه های اجتماعی و به دور از برخوردهای احساسی و مقطعی نسبت به آموزش خانواده ها از طریق رسانه ی ملی برنامه ریزی دراز مدت داشته باشند.
۳) در این فضا تنها مصرف‌کنندة صرف نباید بود و باید به سمت تولید و توسعه بر اساس محتوای غنی گام برداشت تا آسیب های اجتماعی بی فرهنگی ها با جایگزینی محتوا روز به روز کاهش یابد.
۴) علاوه بر متولیان فرهنگی جامعه، خانواده نیز در این راستا می تواند به عنوان یک رکن مهم و تأثیرگذار در جهت کنترل جوانان و نوجوانان و هدایت آنان در جهت استفاده صحیح و بهینه از این شبکه ها ایفای نقش نماید که برای رسیدن به این هدف نیازمند آموزش خانواده ها می باشیم.
۵) در کنار همة اینها آموزش و پرورش نیز در آموزش نسل فردای جامعه به منظور بهره مندی مطلوب از اینترنت و کاربردهای آموزنده و مفید آن می تواند نقش بی‌مانندی داشته باشد.
۶) پیشنهاد می شود که وزارت آموزش و پرورش با تغییر سیاست های آموزشی خود از حافظه‌محوری به سمت پژوهش‌محوری در سطوح گوناگون و متناسب با دوره های آموزشی در استفاده از فناوری های روز ارتباطی بگونه ای دانش‌آموزان را درگیر استفادة کاربردی از اینترنت کند که این نوع استفاده در وجود آنان نهادینه شده و فرصت تفکر در استفاده های ناخوشایند از آنان گرفته شود.
۷) پیشنهاد می شود که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به جای تمرکز صرف و سرمایه گذاری و برنامه-ریزی برای مسدود و محدود کردن میزان دسترسی به شبکه های اجتماعی نسبت به صرف هزینه و برنامه ریزی در جهت تولید محتوای متناسب با فرهنگ و ارزش‌های غنی ایرانی و اسلامی و با مشارکت و درگیرنمودن کاربران در تولید چنین محتوایی ضمن اشاعه ی ارزش‌های والای دینی و ملی در تور جهان‌گستر فضای مجازی برنامه ریزی داشته باشد تا هم اعتماد داخلی بیشتری را کسب نموده و هم در جهت نیرومندسازی هویت دینی و ملی گام های مؤثر تر و عملی تری برداشته باشد.
۸) راه اندازی شبکه های اجتماعی داخلی با ویژگی ها و جذابیت های لازم می تواند در جهت تولید محتوای بومی و تأثیرگذاری مثبت در مخاطبان و کاربران موثر باشد.
۹) یکی از راهکارها ارتقای سواد رسانه‌ای افراد در استفاده از این شبکه‌ها می باشد. به این ترتیب کاربران از حالت انفعالی و مصرف گرایی خارج می شوند. در واقع سواد رسانه‌ای مخاطب را هشیار می‌کند سپس او با توجه به آگاهی، درک و مهارت کسب شده و با در نظر گرفتن ارزش‌ها و هنجارهای نهاد خانواده تصمیم می گیرد از رسانه موجود چگونه، چه میزان و با چه هدفی استفاده کند. این سوادآموزی برای تمامی اعضا یعنی والدین، فرزندان و همسران لازم است.
۱۰) تدوین چشم‌اندازی عملیاتی و تعیین شیوه‌نامة اجرایی موقعیت‌های تهدید و فرصت توسط نخبگان امنیتی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و استراتژیک؛ با تعیین منابع مالی مورد نیاز
۱۱) ایجاد و تأسیس شبکه های اجتماعی عام و خاص جهت ایجاد جریان اطلاعاتی به دور از دخالت مستقیم دولتی، با سطح تعامل و رضایت بالا برای جذب کاربران بومی و غیربومی
۱۲) حفظ جذابیت دسترسی به سیستم، به منظور حفظ و قوی کردن جریان اطلاعاتی
۱۳) طراحی و پیاده سازی سامانه های هوشمند نظارت و پویش شبکه های اجتماعی به منظور کشف الگوهای تهدید تعریف شده، مانند هویت جعلی و شیوه های جاسوسی
۱۴) به کارگیری تیم های تحلیل گر برای بررسی و مدیریت الگوهای شناخته شده و یا ایجاد الگوهای مورد نیاز
۱۵) به کارگیری تیم های فنی برای هدایت کاربران و محتوا و یا ایجاد محتوا بر اساس شیوه‌نامة اجرایی در حالت انتشار یا حالت گفتگو
۱۶) فعالیت مسئولان به منظور مدیریت حس اعتماد عمومی در فضای شبکه های اجتماعی بر اساس چشم انداز تعریف شده.

پایش سبک زندگی، سال اول، شماره ۱، بهمن ۱۳۹۲، صفحات ۱۰۸-۱۰۹.