شیوه های تغییر و اصلاح رفتار: جلسه دوم (صوت و متن)

یک) روش تقویت افتراقی

• تعریف
• مقدمه­ای درباره شرطی ­سازی
• تحلیل تقویت
• مراحل و برایند تقویت افتراقی
• مطالعات و پژوهش­ها در این زمینه
• انواع تقویت
• زمان تقویت افتراقی

1)تعریف تقویت افتراقی

کاربرد تقویت و خاموشی به منظور افزایش وقوع رفتار هدف مطلوب و کاهش وقوع رفتارهایی که در آن رفتار هدف ممانعت یا تداخل ایجاد می ­کند.

2) مقدمه­ ای درباره شرطی سازی

در بین روان‌شناسان دو نوع شرطی سازی وجود دارد؛ شرطی سازی کلاسیک (پاسخگو) و شرطی سازی عامل (کنشگر). پاولوف اولین کسی است که بحث شرطی سازی کلاسیک را مطرح نمود.

در شرطی سازی عامل، محرک (S)فعل ارادی فرد می­باشد. می‌توان گفت اسکینر در این زمینه خوب کار کرده است.

در این بحث ما با شرطی سازی عامل سروکار داریم.

مثال: خانمی است که سالمند است و مدت زیادی در بیمارستان است. و هر بار با دیدن پرستاران اظهار ناراحتی می­کند. برای این که این مسأله حل شود بدون آزار و اذیت او چه کار باید کرد؟

پاسخ: ما در اینجا چند گزینه داریم؛ پیشامد، پاسخ، پیامد، نتیجه.

پاسخ­ها سه حالت دارد:

تقویت: پاسخ خوشایند طرف مقابل باشد.

خاموشی: عدم توجه

تنبیه: پاسخ شما آزارنده باشد.

پیشامد (محرک)	پاسخ	پیامد	نتیجه
شکایت سالمند	اگر در کلام او کلام مثبتی بود.	ملاطفت	تقویت
شکایت سالمند	در صورتی که در کلام او کلام منفی بود.	عدم توجه	افتراق

مثال 2: مربی ورزش در حال تمرین دادن است. اگر بازیکنی در تمرین رفتار نامطلوب داشته و همکاری ندارد. و با وجود تذکر به امتناع از تبعیت مربی ادامه می‌دهد.

پیشامد (محرک)	پاسخ	پیامد	نتیجه
عدم توجه به تمرین	در صورتی که توپ را درست گرفت	توجه مربی به تمرین بیشتر	تقویت
عدم توجه به تمرین	در صورتی که بعد از چندین بار توجه نمی­کند.	عدم توجه مربی به او	افتراق

3) تحلیل تقویت

• تنبیه باید بازدارنده باشد.
• انتقام جویاننده نباشد.
• مقدمه ای برای شرطی سازی باشد.

4) مراحل و فرایند استفاده از تقویت افتراقی

هفت مرحله برای استفاده از تقویت افتراقی وجود دارد:

مرحله اول:تعریف رفتار مطلوب

مرحله دوم:تعریف رفتار نامطلوب

مرحله سوم:شناسایی تقویت کننده: مثلاً توجه، تحسین کردن، برای شناسایی تقویت کننده می­ توان فعالیتها و علایق فرد را شناسایی کنیم مداخله با اینها باشد.

مرحله چهارم:تقویت فوری و مداوم رفتار مطلوب:

مرحله پنجم:حذف تقویت در موارد رفتار نامطلوب البته در مرحله اول باید کاهش داده شود و درصورت تکرار حذف تقویت

مرحله ششم:استفاده از تقویت متناوب برای حفظ رفتار

مرحله هفتم:تهیه برنامه برای تعمیم

5) مطالعات و پژوهش‌ها

الف: تحقیقات گودزو بائر انجام دادند و در جهت افزایش خلاقیت بچه ­های مهد کودکی بوده است.

ب: هرمن و همکاران 1972، وقت شناسی کارگران

6) زمان استفاده از تقویت­ها

زمانی می ­توانیم از تقویت افتراقی استفاده کنیم که یک رفتار نامطلوب در فرد وجود داشته باشد.

میزان و تعداد رفتارهای نامطلوب را هم باید بدانیم تا بتوانیم برنامه ­ریزی کنیم.

تقویت کننده را هم باید بفهمیم که چیست و الاّ نمی­توان از این روش استفاده کرد.

7) انواع تقویت کننده

الف) تقویت کننده­های نخستین یا ذاتی؛

ب) تقویت کننده­های شرطی (آنهایی که با شرطی سازی کلاسیک و پاسخگو به تدریج نبه تقویت کننده پیدا کرده­اند)؛

ج) تقویت کننده­ های تعمیم یافته؛

د) تقویت کننده­های اجتماعی: مثل احترام گذاشتن، لبخند زدن، اظهار محبّت کردن؛

ه‍) تقویت کننده ­های پته­ای: امتیازاتی که در مدارس به عنوان کارت امتیاز به بچه ­ها می ­دهند؛

و) تقویت کننده­ های فعّالیتی: استفاده از این فعّالیت­های که شخص به آنها بیشتر علاقه نشان می‌دهد؛

ز) تقویت کننده­ های قابل دستکاری: قابلیّت کم و زیاد کردن دارد، مثل بازی؛

ح) تقویت کننده­ های بازخوردی: (فیدبک گرفتن) ارزیابی نمره استاد؛

ط) تقویت کننده ­های بیرونی؛

ی) تقویت کننده ­های درونی.