کارگاه اسلام‌شناسی با موضوع سبک زندگی اسلامی
با حضور رئیس دپارتمان اسلام شناسی دانشگاه بن آلمان برگزار شد:
به گزارش اداره روابط عمومی مؤسسه سبک زندگی آل یاسین؛ «کارگاه اسلام‌شناسی با موضوع سبک زندگی اسلامی» با حضور جمعی از اساتید و پژوهشگران آلمانی در این مؤسسه برگزار شد.
در این کارگاه تخصصی که روز پنج‌شنبه چهارم خرداد سال جاری برگزار شد، خانم پروفسور افا اورتمن رئیس دپارتمان اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی دانشگاه بن و جمعی از دانشجویان و همکاران علمی ایشان با حضور در مؤسسه سبک زندگی آل یاسین ضمن آشنایی بیشتر با دستاوردهای علمی این مؤسسه، در جلسه‌ای علمی با حضور دکتر محمد تقی فعالی رئیس مؤسسه، با مفاهیم و موضوعات کاربردی سبک زندگی اسلامی آشنا شدند.
در این جلسة ۳ ساعته که در قالب کلاس آموزشی برگزار شد، میهمانان بین‌المللی در قالب سه موضوع: ۱ـ روششناسی پژوهش در منابع اسلامی و ۲ـ سبک آپارتمان‌نشینی و ۳ـ اصول و مبانی سبک زندگی قرآنی آموزش‌های لازم را با ارائه استاد دکتر فعالی فراگرفتند.
حاضران ضمن اظهار خرسندی از حضور در مؤسسه و آشنایی با فعالیت‌ها و دستاوردهای آن، خواستار تداوم ارتباط علمی و کسب هر چه بیشتر آموزش‌های مرتبط با مفاهیم سبک زندگی اسلامی گردیدند.
شایان ذکر است خانم پروفسور افا اورتمن پیش از این، در بازدید از مؤسسه سبک زندگی آل یاسین ضمن تحسین فعالیت‌ها و دستاوردهای این مجموعه خواستار ارتباط علمی مداوم و بهره‌گیری مجموعه کارشناسی تحت مدیریت خود از ظرفیت‌های علمی موجود در این مؤسسه گردیده بود.
آنچه در ادامه می‌آید خلاصه مباحث مطرح توسط استاد دکتر فعالی در این کارگاه است.
موضوع ۱) متدلوژی پژوهش و تحقیق درعلوم دینی
تحقیق پایه رشد و توسعه یک کشور است. علوم جدید شیوه‌های خاص خودشان را برای تحقیق دارند امّا تحقیقات و مطالعات دینی روش‌های متفاوتی دارند.
متدلوژی (روششناسی) پژوهش و تحقیق در علوم دینی دارای سه مرحله است.
مرحلة ۱) مسأله‌یابی است. برای مسأله‌یابی ابتدا باید منابع مسأله انتخاب شود.
الف) اولین منبع بررسی کتب جدید و مطالعه دقیق بر تمام منابع چه داخلی (کتب ایرانی) و چه خارجی (کتبی که به زبان‌های مختلف جهان است)
ب) مقالات و نشریات جدید أعم از داخلی و خارجی
ج) مراجعه به مراکز علمی دانشگاهی و حوزوی و دانشمندان
د) مراجعه به مراکز رصد و آمار
هـ) مراجعه به فضای مجازی به همراه تحلیل (تا صحّت آن کشف شود)
بعد از این که به این مراکز و منابع مراجعه کردیم، مسأله‌های مورد نیاز جامعه خود را دقیق می‌شناسیم، هر کار پژوهشی از یک جایی باید شروع شود و آن مبدأ باید نیاز و مسأله واقعی جامعه باشد. این درست نیست که ما بنشینیم و خودمان تشخیص مسأله بدهیم. باید درون جامعه رفت و مسأله‌ها را از درون جامعه پیدا کرد، کسانی که پشت درهای بسته می‌نشینند و فقط فکر می‌کنند و مسائل را تحلیل می‌کنند آن مسائل، مسائل خود آنهاست نه جامعه. سیر مسأله‌یابی از جامعه به سمت پژوهشگران است نه از سمت پژوهشگران به سمت جامعه. بعد از آن که مسأله‌ها را شناختیم مسأله‌ها را دسته‌بندی می‌کنیم. مسأله‌ها دو دسته‌اند:
الف) مسأله روز جامعه که خود به دو دسته‌اند دینی و غیردینی تقسیم می‌شوند، مثلاً در جامعه ایران مسأله‌های زیادی است درباره علم نانو و تکنولوژی که به ما ارتباطی ندارد. ما فقط به مسأله مورد نیاز جامعه با رویکرد دینی کار داریم.
ب) مسائل از نگاهی دیگر دو دسته‌اند، مربوط به ایران و خارج از مرزهای ایران که اصطلاحاً ملّی یا فراملّی است.
مرحله ۲) تتبع دارای مراحلی است مرحلة اوّل: بررسی منابع غیردینی، که خود دو دسته است. الف) برخی به زبان فارسی ترجمه شده است. ب) برخی دیگر به زبان اصلی انگلیسی، آلمانی، فرانسه یا عربی‌اند. هدف ما از بررسی منابع غیردینی چهار چیز است. هدف اوّل: فهم ریز مسأله‌هاست یعنی مسأله‌هایی که کوچکتر هستند و ذیل آن مسأله اصلی قرار می‌گیرند. هدف دوّم: این است که پیشینه و تاریخ آن مسأله را بفهمیم.
هدف سوّم: دوره‌های تاریخی آن مسأله را بفهمیم و هدف چهارم: سیر تحولات آن مسأله را بفهمیم.
مرحلة دوّم: تتبع و بررسی منابع دینی است. اوّلین منبع دینی آیات قرآن کریم است. مهمترین منبع دینی ما مسلمانان قرآن است. طبعاً اوّلین منبعی که مراجعه می‌کنیم آیات قرآن کریم است. به منظور این که بفهمیم قرآن در باب آن مسأله و موضوع چه می‌گوید برای مراجعه به آیات قرآن چند اقدام انجام می‌شود:
اقدام اول) انتخاب واژه‌های قرآنی. هر موضوع و مسأله‌ای در قرآن با واژه‌هایی بیان شده‌اند، ما طبعاً اولین کاری که باید انجام بدهیم یافتن واژه‌های آن مسأله است.
اقدام دوم) فهم اصول حاکم بر قرآن. یکی از اوّلین اصول قرآن این است که خدا خالق این جهان است، خدا که سازنده جهان است جهانی ساخته است متناسب با صفات خودش، پس اگر بخواهیم جهان را بشناسیم باید قبل از آن خدای این جهان را بشناسیم. بدین معنا که جهان شناسی لازم دارد خداشناسی را، شناخت جهان بدون شناخت خدا ممکن نیست. صفات خدا در جهان است پس اگر بخواهیم جهان را بشناسید در حقیقت صفات خدا را شناخته‌اید.
فیزیکدان یک جهان‌شناس است، فیزیکدان ظاهراً جهان‌شناسی می‌کند ولی در واقع دارد صفات خدا را می‌شناسد، یک کیهان شناس یک کهکشان شناس به ظاهر دارد درباره کرات و کهکشان مطالعه می‌کند ولی در واقع در مورد صفات خداوند مطالعه می‌کند، اگر تا الآن به جهان یعنی کهکشان، زمین، آب، هوا، اقیانوس، دریا و خاک به عنوان جهان نگاه کرده‌ایم از این به بعد به عنوان صفات خدا نگاه کنیم.
برای این که نظر قرآن را در ارتباط با هر مسأله‌ای بدانیم نخست به آیات قرآن مراجعه می‌کنیم. برای فهم آیات قرآن به تفاسیر آیات قرآن مراجعه می‌کنیم. در طول تاریخ تاکنون حدود ۷۰۰ تفسیر قرآن پدید آمده است. این ۷۰۰ تفسیر از یک جلد شروع می‌شود تا چهل جلد، از این ۷۰۰ تفسیر، ۴۰ تفسیر مهمترین هست. ما برای فهم دیدگاه قرآن به تمام آن چهل تفسیر مراجعه می‌کنیم. بعد از مراجعه به آیات قرآن و تفاسیر، آیات و تفاسیر را طبقه‌بندی می‌کنیم.
دومین منبع دینی، بعد از قرآن، روایات هستند. از پیامبر اسلام(ص) و نیز امامان شیعه(ع) احادیث بسیار زیادی در موضوعات فراوان به ما رسیده است. ابتدا احادیث مربوط به آن مسأله را پیدا می‌کنیم و در ادامه آن احادیث را طبقه‌بندی می‌کنیم تا به نظام خاصی از آیات و احادیث برسیم.
سومین منبع دینی بعد از قرآن و احادیث، کتب اندیشمندان مسلمان است. دانشمندان اسلامی در کتابها و مقاله‌های خودشان دیدگاه‌هایشان را مطرح کرده‌اند. ولی ما فقط به دنبال دیدگاه‌هایی از دانشمندان هستیم که به آن مسأله مورد نظر ما مربوط باشد. این دیدگاه‌ها به عنوان چارچوب نظری تحقیق ما خواهد بود. تا اینجا آیات قرآن و تفاسیر و احادیث و دیدگاه‌های اندیشمندان مسلمان را داریم.
مرحلة ۳) جمع‌بندی و کنار هم قراردادن دو مرحلة قبل است
در این مرحله چیزهایی که خواهیم داشت عبارت است از: مسأله مهمّ جامعه، دیدگاه قرآن و احادیث در باب آن مسأله و همچنین دیدگاه دانشمندان مسلمان راجع به آن مسأله. دیدگاهی که از دین به دست آمد ناظر به یک نیاز روز جامعه ما است. به بیان دیگر ما یک الگوی دینی را ناظر به یک نیاز و مسأله جامعه ارائه کرده‌ایم. در واقع، ما نشان داده‌ایم که دین می‌تواند به مسأله‌های جامعه پاسخ دهد. ما نشان داده‌ایم که پاسخ به نیازها و مسأله‌های جامعه منحصر به علم نیست، دین هم می‌تواند در کنار علم به نیازها و مسأله‌های روز جامعه پاسخ بدهد. ما معتقدیم که چون دین از جانب خدا است و خدا هم خالق و سازنده جهان و انسان است، پاسخ‌ها و دیدگاه‌هایی که دین ارائه می‌کند نسبت به دیدگاه‌هایی که علم ارائه می‌کند کارآمدتر است. اگر قبول کنیم که این جهان را خداوند ساخته است و در جامعه نیازها و مسأله‌هایی پدید آید، طبعاً پاسخ‌هایی که دین و خدا می‌دهند بهتر است تا پاسخ‌هایی که ذهن بشر به عنوان علم بدست می‌آورد.
نتیجه: ما اوّل موضوعات و مسأله‌های روز جامعه را می‌شناسیم و سپس با مراجعه به قرآن و احادیث و دیدگاه اندیشمندان، سعی می‌کنیم پاسخ‌های دین را نسبت به آن مسأله بدست آوریم و آن پاسخ را با زبان مخاطب خود عرضه کنیم. برای عرضة پاسخ دین از ابزار جدید استفاده می‌کنیم به صورت کتاب، مقاله، نشریه، اینترنت، فیلم و… .
موضوع ۲) فرهنگ آپارتمان نشینی
اساسا فرهنگ آپارتمان نشینی نتیجه شهر نشینی در جهان مدرن است و شهر نشینی در جهان مدرن محصول جهان مدرنیته است. در جهان مدرن ویژگی هایی برای انسان پدید آمده است، بعضی از این ویژگی ها عبارتند از، انسان اصالت یافته و به جای خدا قرار گرفته است، علم اصالت یافته و به جای دین قرار گرفته است، دنیا اصالت یافته و به جای جهان دیگر قرار گرفته است، اینها بعضی از ویژگی های جهان مدرن است که سازنده شهر مدرن است و سازنده انسان مدرن است. اما اسلام می‌خواهد که شهر به گونه‌ای دیگر باشد چند ویژگی شهر از دیدگاه اسلام:
۱) شهر اسلامی شهری است که در آن مسجد محور و مرکز است. مثال عرض کنم اگر در جهان غرب مثل امریکا بنا بود شهر مسیحی ساخته شود باید مرکز آن یک کلیسای بزرگ بود. هیچ کدام از شهرهای بزرگ آمریکا کلیسا محور نیستند، ولی تمام شهرهای قدیمی ایران مسجد محور هستند، این اولین ویژگی شهر اسلامی است.
۲) ویژگی دوم این است که در شهر اسلامی، محله‌ها مهم هستند.
۳) ویژگی سوم این است که در شهر اسلامی خیابان وجود دارد ولی نه فقط برای رفت و آمد، بلکه برای حس زیبایی انسان هم پدید می آید، تمام خیابانها و کوچه ها و خانه ها باید زیبا باشند.
۴) ویژگی دیگر شهر اسلامی این است که شهر فقط برای تراکم جمعیت نیست بلکه باید در آن آرامش هم باشد، در قرآن چند آیه وجود دارد که می گوید خانه ها محل آرامش هستند.
یک خانه در فرهنگ قرآنی و اسلامی ویژگی‌هایی دارد:
۱) یک باید طراحی متوازن داشته باشد.
۲) باید رنگ‌های آرامش بخش در آن به کار رفته باشد.
۳) باید از زاویه‌های باز استفاده شود، زاویه ها دو دسته‌اند حاده و منفرجه، خط های منحنی، خطوط منحنی؛ باید در خانه ها از خطوط منحنی استفاده شود، خطوطی که در خانه های اسلامی و معماری اسلامی بکار می‌رود باز هست.
۴) خط منحنی به انسان نگاه باز می‌دهد.
۵) در خانه‌ها و معماری اسلامی نقش‌ها باید آرامش‌بخش باشد.
۶) خانه‌ها و معماری اسلامی باید وسیع باشد. در احادیثی که از پیامبر(ص) آمده است به مسلمانان توصیه شده است که خانه‌های خود را وسیع بگیرید.
۷) از دیگر ویژگی‌های معماری خانه و معماری اسلامی زیباسازی است، تا انسان‌هایی که در درون آن خانه‌ها زندگی می‌کنند احساس های خوبی داشته باشند.
۸) از دیگر ویژگی‌های خانه اسلامی این است که با طبیعت ارتباط مستقیم داشته باشد؛ چون طبیعت بزرگترین منبع انرژی است و انسانها در ارتباط با طبیعت می توانند از انرژی‌ها و نیروهای طبیعت استفاده کنند.
۹) لذا یک شهر اسلامی و خانه اسلامی باید این ویژگی‌ها را داشته باشد اما مهمترین ویژگی یک خانه اسلامی آرام‌بخش‌بودن آن است، من فکر می‌کنم آرامش از مهمترین نیازهای روز بشر است انسان نباید آرامش را در سینما یا پارک یا در سفر دنبال کند بلکه باید آرامش را بیشتر در خانه خود تجربه کند پس خانه ها باید بیشترین آرامش‌ها را به خانواده‌‌ها بدهد. اگر از شخصی که در کنار ساحل است بپرسید آیا ساحل برای شما آرامش بخش‌تر است یا خانه باید بگوید خانه. اگر یک انسانی که کویر را بسیار دوست دارد بپرسید کویر آرامش بخش تر است یا خانه، باید بگوید خانه. مهمترین ویژگی خانه در اسلام آرامش بخش‌بودن آن است، در قرآن به خانه گفته می شود «مسکن» یعنی محل آرامش، اما فکر می کنم فرهنگ آپارتمان‌نشینی در جهان مدرن آرامش را از بشریت برده است. ما فکر می‌کنیم آسایش و آرامش متفاوت است.تکنولوژی برای انسان آسایش آورده است اما آرامش نه آسایش وسایلی است که خارج از وجود انسان است ولی آرامش درون انسان است، تکنولوژی برای انسان آسایش زیادی آورده است، ولی هنوز نتوانسته است آرامش واقعی و عمیق را برای انسان به ارمغان بیاورد. دقیقاً به همین دلیل است که جهان مدرن که تکنولوژی بالایی دارد به سمت دین بازگشته است. نیچه در یکی از کتاب‌هایش می‌گوید خدا مرد، اما همان نیچه می‌گوید دین در طول تاریخ بیشترین آرامش ها را به انسان داده است. بزرگترین دستاورد و نتیجه دین آرامش است و بزرگترین دستاورد علم آسایش و رفاه بشر است. پس تکنولوژی به انسان آسایش و رفاه می‌دهد و دین به انسان آرامش؛ پس هیچ کدام از دیگری بی‌نیاز نیست. اگر انسان فقط تکنولوژی را بپرستد و دین را قبول نکند درون آرام خویش را از دست داده است و اگر فقط دین را قبول کند و تکنولوژی را نفی کند آسایش خود را از دست داده است و باید به هزار سال قبل بازگردد. پس هیچ کدام از دیگری بی‌نیاز نیست. به امید روزی که تکنولوژی و دین در کنار هم باشند و به امید روزی که بشر با خدا به صورت کامل آشتی کند.
( اداره روابط عمومی مؤسسه سبک زندگی آل یاسین)