نشست راهکارهای تحقق و نهادینه‌سازی سبک زندگی اسلامی
به گزارش اداره روابط عمومی گروه سبک زندگی آل یاسین، دهمین نشست از سلسله نشست‌های سبک زندگی اسلامی با عنوان شیوه‌های تحقق و نهادینه سازی سبک زندگی اسلامی روز سه شنبه ۱۹ آبان ۹۴ در مؤسسه فرهنگی هنری سبک زندگی آل یاسین با حضور محققان، صاحبنظران و علاقمندان برگزار شد. در این نشست آقایان دکتر شرف الدین، حجت الاسلام دکتر محمد کاویانی، دکتر مجید کافی به ارائه دیدگاههای خود در زمینه موضوع نشست پرداختند. و ضمن نقد و بررسی دیدگاه ها، به سؤالات حاضران پاسخ گفتند. آنچه در ادامه می آید چکیده علمی این نشست است.
دکتر سیدحسین شرف الدین:
اگر بخواهیم سبک زندگی موجود جامعه را در جهت نزدیک شدن به الگوی اسلامی ـ ایرانی متناسب با نیاز و اقتضائات زمان، متحول کنیم، چه کارهایی باید کرد؟
۱. ایجاد یک مرکزیت مسئول و هدایتگر.
۲. تهیه یک طرح‌نامه کلان و یک نقشه جامع مطالعاتی کاربردی.
۳. شناسایی کارشناسانه و واقع‌بینانه همه ملزومات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تحقق این هدف.
۴. شناسایی ظرفیت‌ها و امکانات بالفعل مراکز و سازمان‌های مسئول.
۵. شناسایی کارشناسانه و واقع‌بینانه محدودیت‌ها، موانع و عوامل تضعیف‌کننده و بازدارنده.
۶. تقسیم کار برنامه‌ریزی شده بین سازمان‌های ذی‌ربط.
۷. فعالسازی مراکز علمی و پژوهشی علاقه‌مند و دارای صلاحیت حرفه‌ای و تخصصی.
۸. واگذاری پروژه‌های مطالعاتی بر حسب اولویت‌های تشخیصی.
۹. بهره‌گیری از ظرفیت‌های نخبگان پراکنده در کشور.
۱۰. تدوین تدریجی خطوط کلی و تعیین شاخص‌های سبک زندگی دینی.
۱۱. انجام اقدامات بایسته در جهت ترویج و تبلیغ یافته‌ها.
۱۲. فعالسازی همه نهادهای درگیر.
۱۳. نظارت و کنترل و بازخوردگیری.
۱۴. توجه به تنوع ذائقه‌ها.
در این بحث پیش‌نیازهایی داریم. این پیش‌نیازها عبارت‌اند از: ۱. احساس مسئولیت دولت اسلامی و نهادهای فرهنگی. ۲. شناسایی سبک‌های زندگی جاری و رایج در جامعه ایران. ۳. پذیرش باورمندانه تمایز بین سبک زندگی دینی و سبک زندگی سکولار. ۴. باور به امکان سبک‌سازی و مهندسی فرهنگ. ۵. پذیرش باورمندانه دین اسلام و نظام ارزشی هنجاری آن. ۶. تلقی حداکثری از ظرفیت‌های اسلامی. ۷. باور به توان بالقوه مراکز علمی و پژوهشی و مراکز سیاستگذار در کشور در پرتو اجتهاد روشمند و فقیهانه. ۸. زدودن برخی از رسوبات کلیشه‌ای و کاریکاتوری از اسلام. ۹. فعالسازی همه ظرفیت‌ها. ۱۰. اقدامات برنامه‌ریزی شده برای تأمین ملزومات پایه‌ای.
حجت الاسلام دکتر محمد کاویانی:
من به چند نکته اشاره می‌کنم که اگر مسلم تلقی بشود، درباره قدم‌های بعدی راحت‌تر می‌توانیم گفت‌وگو کنیم. اگر مدت زمانی گذشت و در همه رشته‌ها، همه متخصصان اقدام کرده بودند، آن وقت نوبت به نگاه کلی به سبک زندگی می‌رسد. باید راه‌حل‌های جامعه شناختی، اخلاقی، فقهی و اقتصادی و دیگر راه‌حل‌ها هر یک جداگانه مطرح و بررسی شوند. در این حالت تازه نوبت به این می‌رسد که این دیدگاه‌ها و راه‌حل‌ها در کنار هم چیده شود. برای این کار نیاز به دیدی یکپارچه داریم. به عبارت ساده‌تر نباید راهبردها باهم تنافی داشته باشند. باید تخصص‌ها در کنار هم به صورت یکپارچه عمل کنند تا بتوانند در جامعه و نهادهای اجتماعی مؤثر باشند.
من بر برنامه بلندمدت تأکید می‌کنم، اما غافل از این نیستم و یادآوری می‌کنم که بسیاری از کارها را می‌شود کوتاه‌مدت انجام داد. خیلی از کارها نیاز به این سیر مطالعاتی سنگین و پیچیده ندارد و وضعیت موجود و وضعیت مطلوبش هم مشخص است. اهداف کلی باید جزئی شوند. اهداف کلی بسیار بزرگ هستند؛ اما اهداف رفتاری باید عملیاتی باشند. باید از مفاهیم کلی یک مقدار فاصله بگیریم و آرام آرام به اهداف واسطه‌ای بپردازیم.
در استخراج سبک زندگی اسلامی از سیره اهل‌بیت چه نکاتی باید رعایت شود؟ وقتی می‌خواهیم نقشه راهی ترسیم کنیم چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟ در ادامه طی چند دقیقه عناوینی که در مقاله‌ای به این سؤالات پاسخ داده‌ایم را می‌خوانم.
۱. عبور از مفاهیم انتزاعی و تأکید بر رفتار؛
۲. تأکید بر وحدت‌بخشی و پرهیز از تفرقه؛
۳. قابلیت اجرا برای جامعه اسلامی؛
۴. فرازمانی و فرامکانی بودن؛
۵. جامع بودن:
۶. همپوشانی سبک زندگی اهل‌بیت(علیهم السلام)؛
۷. ضرورت استخراج آموزه‌های موقعیتی از فراموقعیتی یا به تعبیری متغیرها از ثابتات.
دکتر مجید کافی:
من قصد دارم گزارشی از یک تحقیق بدهم که در بحث راهکارهای گسترش سبک زندگی اسلامی در جامعه معاصر است. این تحقیق میدانی است و به وسیله مصاحبه جمع‌آوری شده است و داده‌های آن با تحلیل محتوا تحلیل شده است. سؤال اصلی تحقیق ما بحث راهکارهای اصلاح یا گسترش سبک زندگی در جامعه معاصر اسلامی بوده است. چون در این فضا، داده‌هایی از قبل نداشتیم، ناچار شدیم که با مصاحبه از صاحب‌نظرانی که در این حوزه‌ها کار کرده‌اند، اطلاعاتی را جمع‌آوری کنیم.
ما در بحث داده‌هایمان ۳۲۰ کد به دست آوردیم که ۱۱۸ کد در بحث تعریف و انواع سبک زندگی بود. ۲۱ کد در مسائل سبک زندگی، یعنی وضعیت موجود سبک زندگی داشتیم. ۱۵ کد در وضعیت سبک زندگی، یعنی آنچه وجود دارد. درباره خود وضعیت‌سنجی سبک زندگی ما ۱۵ کد داشتیم. ۱۵ کد در علل و دلایل بی‌نظمی که در سبک زندگی موجود است، داشتیم. ۷۷ کد در راهکارهای اصلاح داشتیم. این ۷۷ کد در تحلیل ما نقش دارند و ما دنبال به دست آوردن همین‌ها بودیم. ۳۰ کد هم در برنامه‌ریزی برای سبک زندگی به دست آمد. ما این ۷۷ خروجی را در مدلی تقسیم کردیم که شش مرحله شدند: ۱. اصلاح بینش‌ها؛ ۲. اصلاح سیاست‌ها؛ ۳. کنترل آسیب‌ها؛ ۴. اصلاح سبک زندگی عام؛ ۵. اصلاح سبک زندگی خاص؛ ۶. سبک زندگی اسلامی.
بر اساس همین داده‌ها مدلی اجرایی به دست آوردیم که شامل این شش مرحله است: ۱. کیفیت‌بخشی نیروی انسانی، یعنی مردم را باید آگاه کنیم؛ ۲. برنامه‌ریزی فرهنگی؛ ۳. راهکارهای تربیتی ـ اخلاقی؛ ۴. راهکارهای محتوایی؛ ۵. راهکارهای مدیریتی؛ ۶. راهکارهای ساختاری.
مدلی که براساس آن این بحث مفهومی به دست آمد، همان مدل استروس آنسلم است. ایشان نظریه زمینه‌ای یا بنیادین خودش را در پنج مرحله بیان می‌کند؛ ۱. شرایط علی؛ ۲. پدیده که همان سبک زندگی است؛ ۳. محتوا؛ ۴. شرایط میانجی؛ ۵. استراتژی‌های متقابل و پیامدها.