زندگی معنوی: جلسه هفدهم (صوت و متن)

زندگی معنوی ـ جلسه هفدهم مورخ 10/ 12 /1393

در جلسات گذشته منزل اول (یقظه) از کتاب منازل السائرین بحث شد. بیان شد که یقظه دارای سه درجه است و درجه سوم آن وقت شناسی می‌باشد. در ادامه انواع عمر انسان و حکمت های قبض و بسط رزق  بیان شد و اکنون عوامل نعمت‌شناسی(درجه نخست):

فَأَمَّا مَعْرِفَةُ النِّعْمَةِ فَإِنَّهَا تَصْفُو بِثَلَاثَةِ أَشْیَاءَ بِنُورِ الْعَقْلِ وَ شِیْمِ بَرْقِ الْمِنَّةِ وَ الِاعْتِبَارِ بِأَهْلِ الْبَلَاءِ

جناب خواجه منزل اول را به سه قسم تقسیم کرد؛ شکر نعمت، تدارک خطا و مدیریت وقت و عمر.

یک) شکر نعمت

شکر نعمت با سه چیز حاصل می‌شود؛ نوارنیّت عقل، درخشش برق منّت و پند گرفتن از أهل بلا.

عامل اول) نورانیّت عقل

نوارنیّت عقل همان شرح صدر و روان شدن حکمت حقایق درون انسان می‌باشد. انسان یک ماه به شهوت فکر نکند خداوند به او طهارت می­دهد. برای حاصل شدن این نورانیّت دو عامل خیلی مهم است؛ یکی چشم  و دیگری سخاوت (بخشش).

نکته:از تعبیر بنور العقل به دست می­آید که عقل دو گونه است؛ عقل منوّر و عقل مکدَّر. حال سؤال پیش می­آید که چگونه عقل انسان منوّر و یا چگونه عقل آدمی مکدّر می­شود؟

توضیح این که درون هر انسان حداقل دو دستگاه وجود دارد؛ یکی عقل و بینش و دیگری هوای نفس (نفس اماره).

در پاسخ به این پرسش باید گفت: اولاً درون انسان معمولاً میان عقل و هوای نفس تعارض است. به طور مثال عقل می­گوید استفاده از این کالا بد است، دل می­گوید خوشمزه است و بخور. مثلاً در مورد فقّاع عقل می­گوید چون حرام است نخور؛ زیرا عقل را زائل می‌کند. امّا نفس می­گوید بخور. مثال دیگر اینکه گاهی عقل می­گوید نیمه شب بلند شو و نماز بخوان امّا دل می­گوید نه بخواب، خسته­ای. ثانیاً انسان­ها گاه احکام عقل را ترجیح داده، به احکام دل (نفس اماره) توجه نمی­کنند. در اینصورت عقل انسان منوّر خواهد شد و گاهی احکام نفس را ترجیح داده به احکام عقل بی­اعتنا می‌گردد. در اینصورت عقل انسان مکدّر می‌شود.

حاصل آن که اولاً در هر انسان دو بعد متضاد وجود دارد؛ عقل، که کارش بینش و تفکر است و نفس، که امرر به گناه می‌کند. لذا اگر کسی عصمت پیدا نماید، عقلش کامل می‌شود. ثانیاً تعارض میان عقل و نفس وجود دارد. ثالثاً به هر میزان که انسان از احکام هوای نفس تبعیت نماید از نورانیّت وی کم می‌گردد و به هر میزان از احکام عقل تبعیت نماید از ظلمات او کاسته گشته به نورانیّت وی افزوده می­شود تا جایی که عقلش منوّر شده نور عقل پیدا می‌کند.