شیوه های تغییر و اصلاح رفتار: جلسه سوم (صوت و متن)

دو) شکل دهی رفتار Shiaping

پرسش‌هایی که در این بحث با آن سروکار داریم:

·  چیستی شکل دهی؟

·  مراحل شکل دهی ؟

نمونه‌های بارز شکل دهی عبارتند از:

·   آموزش سخن گفتن بچه‌ها

·   آموزش دلفین‌ها

·     آموزش وال‌ها

1) تعریف شکل دهی

تقویت افتراقی که تقریب‌های متوالی[1] رفتار هدف می‌باشد تا زمانی که فرد رفتار هدف مورد نظر را بروز دهد.

چند نکته

·  استفاده از تقویت کننده‌های شرطی[2] و غیر شرطی[3]

·   زمان‌بنید در شکل دهی مهم می‌باشد. (بلافاصله بعد از تقریب باید تقویت کننده باشد).

·   باید تقویت کننده تأثیر تقویت کننده‌ای را داشته باشد.

2) کاربرد شکل دهی

مثال خانمی است 75 ساله که قسمتی از استخوان مفصل آن را برداشته‌اند. این شخص برای درمان همکاری نمی‌کند. اینجا روان‌شناس باید روش شکل‌دهی استفاده کند و کاری کند که او با واکر راه برود.

کاربرد می‌تواند درسه بخش ایجاد شود:

· ایجاد رفتار جدید

·   تثبیت رفتار قبلی

·   تغییر بعدی رفتار موجود (افزایش)

مثلاً خانمی که مثانه‌اش را عمل کرده و مشکل دارد، به دلیل این مشکل بی‌اختیاری ادرار  پیدا کرده است. این شخص 15 دقیقه یک بار مجبور به دستشویی دارد، (فکر می‌کند) برای افزایش زمان برای دستشویی رفتن. این تغییر بعدی رفتار موجود است.

3) پژوهش‌ها و شکل دهی

الف) تحقیق والاس: تحقیق بر روی دختر عقب مانده ذهنی، که با صوت کم صحبت می‌کرده است.

ب) تحقیق هووی:  تحقیق بر روی بزرگسالانی که لکنت زبان داشتند، که باید سرعت سخن گفتنشان را پایین بیاورند.

ج) تحقیق ولف و همکاران: تحقیق بر روی کودکی که در مقطع پیش دبستانی بود و از ضعف بینایی رنج می‌برده ولی تمایل به استفاده از عینک ندارد.

د) تحقیق هورنر: تحقیق بر روی کودک 5 ساله‌ای که عقب مانده ذهنی داشته است.

4) چگونگی و مراحل شکل دهی

الف) تعریف رفتار هدف:مثلاً‌ در تحقیق موش هدف فشار دادن اهرم توسط موش است. در تحقیق بچه‌ای که لکنت زبان داشت، هدف این است که پس از تمرین دیگر لکنت نداشته باشد.

ب: آیا شکل دهی مناسب‌ترین شیوه برای رفتار هدف هست یا نه؟

اولاً باید جنبه رفتاری داشته باشد، ثانیاً‌ موجود نباشد و ثالثاً‌ تقویت کننده قابل دسترس باشد.

ج: شناسایی رفتار شروع (تقریب اول)

د: تعریف و انتخاب مراحل شکل دهی

اولاً‌هر مرحله باید نزدیک به مرحله قبلی باشد. ثانیاً، هر مرحله باید تقریب بیشتر به هدف باشد، ثالثاً‌ بعد از یادیگری تقریب قبلی باید انجام شود و رابعاً انتظار منطقی داشته باشیم.

ه‍: انتخاب تقویت کننده :براساس سن، نیاز، شرایط اجتماعی فرد می‌توان از تقویت کننده، طبیعی یا شرطی استفاده کرد.

ز) تقویت تقریب‌های متوالی به شکل افتراقی:یعنی به محض این‌که موش به سمت رفتار هدف رفت، تقویت شود و خاموشی نسبت به غیر مطلوب.

ح) در مراحل با سرعت مناسب پیش رویم.

5) شکل دهی رفتارِ مشکل آفرین

مثلاً‌ کودکی است که هر وقت مادر مشغول کار می‌شود صدای زیاد می‌کند. در صورت اهمیت ندادن ادامه می‌دهد. اگر گریه کرد به سراغ او نرود و وقتی از گریه افتاد به سراغ او می‌رویم. (تا 2 سال این رفتار نباید انجام شود)

6) کاربردهای نا به جا: آموزش رانندگی مناسب‌ترین روش، شکل‌دهی نیست.