زندگی معنوی 70 ـ 24/ 11/ 95
در دو جلسه قبلی گفته شد که انسان‌ها در نگاه به ظواهر و اخلاقیات خود و دیگران، عکس‌العمل متفاوتی دارند. در نگاه به دیگران، اول، منفی‌ها را می‌بینند و دوم نقاط مثبت را آن هم اگر ببینند. اما در نگاه به خود، اول، مثبت‌ها را دیده و دوم، منفی‌ها را. وضعیت مطلوب، برعکس این وضعیت است. رسیدن به وضعیت مطلوب، تصمیم و تمرین می‌خواهد.
اما ادامه بحث:
با تمرین می‌توان از وضعیت موجود در نگاه به خود و دیگران، به وضعیت مطلوب، انتقال یافت. این تمرین‌ها عبارتند از:
1. از این پس به هر کسی نگاه کردیم، به خصوصیات جسمانی او توجه نکنیم و یاد بگیریم که این خصوصیات را معیار و ملاک قضاوت درباره دیگران قرار ندهیم. ممکن است نگاه ما به جسم و صورت دیگران بیفتد ولی آنچه مهم است آن است که دقت و توجه نداشته باشیم. تکرار این حالت، ما را در آراسته شدن به غضّ بصر کمک می‌کند.
2. در نگاه به دیگران، به سیرت شخصی و خلق و خوی آنها توجه کنیم و خوبی‌هایش را مدّ نظر قرار دهیم. البته این سخن بدان معنا نیست که دیگران، عیب و نقص ندارند، بلکه به این معناست که چون خوبی‌های آدم‌ها به مراتب بیشتر از بدی‌های آنهاست ما نیز بایستی در نگاه به دیگران، به خوبی‌های آنها توجه کنیم. در حالی که ما توجه به بدی‌ها داریم و خوبی‌ها را اصلاً نمی‌بینیم و یا کم می‌بینیم.
3. دنبال کشف کاستی‌های دیگران نباشیم:
«وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً؛[1] و جاسوسى مکنید، و بعضى از شما غیبت بعضى نکند»
بر اساس سنّت عدل خدا، هر کاری که انجام دهیم مشابه‌اش را برای ما نیز انجام خواهند داد. بنابراین، اگر کسی به دنبال کشف کاستی‌های دیگران باشد، عیوب و کاستی های او نیز کشف خواهد شد.
4. کاستی‌هایی که بدون تجسّس، آشکار شده است، می‌توان گوشه ذهن نگهداشت و در مواردی مثل ازدواج و روابط اجتماعی، با در نظر گرفتن این کاستی‌ها تصمیم بهتر و واقع‌بینانه‌تری اتخاذ کرد. البته روح دین و روح آیات، شاید خیلی با این رویکرد توجه به کاستی‌های دیگران هماهنگ نباشد بلکه فقط توجه به خوبی‌های دیگران، مطلوب نظر دین است. اگر این گونه شویم، زمانی که نیاز داشته باشیم کاستی‌های او را بدانیم، در آن لحظه مطلع خواهیم شد و یا ممکن است بدون آنکه مطلع شویم، ضررها و خطرات احتمالی از ما دور شود:
«إِنَّ اللَّهَ یُدافِعُ عَنِ الَّذینَ آمَنُوا؛[2] قطعاً خداوند از کسانى که ایمان آورده‌اند دفاع مى‌کند.»
پس اصلاً توجّه به کاستی‌های دیگران، مطلوب نیست، و در هنگام نیاز، از انسان دفاع می‌کنند و اجازه نمی‌دهند که آن اتفاق بد برای انسان رقم بخورد؛ مثلاً توطئه‌ها را از یاد آنها می‌برد، یا این که در لحظه آخر، مانع از اجرایی شدن توطئه‌ها می‌شوند.
[1]. حجرات/12. [2]. حج/38.