سبک زندگی مطلوب خانواده‌ مسلمان و بررسی مقایسه‌ای سبک زندگی خانوادگی خانواده‌های معاصر با آن

خانواده، مهم‌ترین و بنیادی‌ترین واحد انسانی است و بخش عمده‌ای از حیات و سرنوشت آدمی در آن رقم می‌خورد. بنابراین شاید کلیدی‌ترین ویژگی و شاخصۀ یک خانواده را بتوان رفتار فردی و متقابل اعضای خانواده با یکدیگر دانست. در دنیایی که به‌شدت متحول است، آیا ادیان هنوز هم می‌توانند انتظارات بشر از خود را برآورده کنند؟ و اگر پاسخ مثبت است، چگونه؟ و با توجه به‌ این امر که خانواده، یکی از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی است و بسیاری از رفتار و شیوه‌های زندگی افراد در آن شکل و معنا می‌یابد، بررسی الگوهای رفتاری متناسب با قواعد دینی نیز اهمیت می‌یابند. یکی از راه‌های فهم و شناخت این الگوها، مطالعه رفتار بزرگان آن دین است. در علوم اجتماعی جدید، از این رفتار فردی و متقابل به سبک زندگی یاد می‌کنند.

سبک زندگی به معنای علمی آن، اموری را شامل می‌شود که به زندگی انسان، چه در بعد فردی و چه اجتماعی، مادی و معنوی او مربوط باشد؛ اموری نظیر بینش‌ها، گرایش‌ها و رفتارهای بیرونی، جایگاه‌های اجتماعی و دارایی‌ها که اموری عینی محسوب می‌شوند. این پژوهش با مطالعه رفتارهای خانوادگی حضرت علی و فاطمه(ع)، به سوی شناخت سبک زندگی مطلوب در یک خانواده مسلمان گام برداشت و پس از آن با مطالعه پدیدارشناسانه زندگی ۹ خانواده بر اساس نمونه‌گیری هدفمند از بین زوج‌هایی که توانایی و تمایل انتقال داده‌های عمیق و غنی تجربیات زیسته‌ی خود از سبک زندگی و رفتارهای همسرانه داشتند، تلاش کرد تا این سبک زندگی معاصر را با آن الگوی به دست‌آمده، مقایسه و تطبیق کند.

این پژوهش، کیفی است و هر دو بخش به روش پدیدارشناسی انجام گرفته است. در بخش اول پژوهش، ابتدا با استفاده از مطالعه اسنادیِ تطبیقی و جمع‌آوری روایات معتبر و گردآوری آیات قرآنی مرتبط با موضوع، مواد خام پژوهش فراهم گردید و سپس با روش پدیدارشناسی تأویلی به تحلیل موضوع پرداخته شد. در بخش دوم نیز کلیه مصاحبه‌ها با زوج‌های منتخب به صورت مکتوب درآمد. طول مصاحبه‌ها بین ۵۵ تا ۱۲۰ دقیقه متغیر بود. سپس مضامین اصلی و فرعی مصاحبه‌ها استخراج و دسته‌بندی شد. در نهایت با مقایسه مضامین منتج از منابع اسلامی و نیز مصاحبه با زوج‌ها، این نتیجه حاصل شد که سبک زندگیِ نمونه‌‌های منتخب، ضمن حفظ مشابهت در اصول و خطوط کلی، در جزئیات و مصادیق، تفاوت‌هایی با نمونه مطلوب دارد.