شیوه های تغییر و اصلاح رفتار: جلسه اول (متن)

درس اول: بيان مسأله، تعريف اسناد و نظريه‌هاي اسناد (نظريه روانشناسي ساده هايدر و نظريه استنباط متناظر جونز و ديويس )

پیش نیاز درس شیوه‌های اصلاح و تغییر رفتار(Behavior Madification)، درس روان شناسی یادگیری یا تربیتی است.

کلیات بحث

• منبع شناسی
• ضرورت و اهمیت بحث
• مفهوم شناسی
• کارکردشناسی

یک) منبع شناسی

در این بحث ما با سه دسته از منابع می‌­توانیم سروکار داشته باشیم.

دسته اول: منابعی که تحت عنوان تغییر رفتار مرتبط با مشاوره و بالینی دارد.

دسته دوم: منابعی که تحت تغییر نگرش مرتبط با روان شناسی اجتماعی است.

دسته سوم: منابعی که تحت اصلاح رفتار مرتبط با علوم تربیتی است.

منابع :

فارسی

• شیوه‌های تغییر رفتار، ریموند میلتن برگر، ترجمه دکتر علی فتحی آشتیانی، 1391، سمت.
• شیوه‌های اصلاح و تغییر رفتار، علی اکبر سیف، نشر دوران، 1391.
• فرهنگ شیوه‌های رفتار درمانی، آلن بلاک و مایکل هرسن، ترجمه فرهاد ماهر، انتشارات رشد، 1378.
• تغییر رفتار و رفتار درمانی، علی اکبر سیف.
• درآمدی بر روان شناسی تنظیم رفتار با رویکرد اسلامی، محمد صادق شجاعی، دار الحدیث، 1388

انگلیسی

• Behavior Madification procedures milten berger.
• Behavior Madification procedures, cariMarten 8 pear 1999.
• Dictionary of Behavior therapy Technigues, Alen Belak.
• Behavior management, srinton, 2007.

دو) ضرورت و اهمیت بحث

چند نکته ما را وادار می‌‌کند که از بحث اصلاح و تغییر رفتار صحبت کنیم.

نکته اول:رفتارها و عادت‌های ناپسند، رفتار فردی (در روان شناسی اجتماعی آمده است که یکی از موارد ایجاد گفتار نفرت زا، ساختن جوک می‌‌باشد).

نکته دوم:سبک زندگی نامطلوب اجتماعی (وقتی این رفتار و عادات به سوی سبک زندگی تبدیل می‌‌شود، مثلاً ر‌انندگی و تغذیه)

نکته سوم:لزوم استفاده از روش‌های صحیح برای تغییر ‌(هر چه به نظر می‌‌آید آیا موجب تغییر است. آیا تنبیه به عنوان یک روش تربیتی موفق است یا خیر؟)

نکته چهارم:دستاوردهای روان شناسی در این زمینه. (اسکینر یکی از روان شناسان مهم رفتارگرا است. ایشان نگاهش برای تغییر رفتار، تقویت و  شرطی سازی است. وی کتابی به نام والدن 2 دارد

سه) مفهوم شناسی

در شیوه‌های اصلاح و تغییر رفتار چند مفهوم اساسی داریم:

1) رفتار؛رفتار دارای ویژگی‌های می‌باشد:

• چیزهایی یا آنچه افراد انجام داده یا بیان می‌کنند.
• رفتار دارای یک یا چند بُعد فیزیکی می‌باشد؛ فراوانی، تداوم و شدّت
• رفتار قابل مشاهده، توصیف و قابل ثبت می‌باشد.
• رفتار بر محیط تأثیرگذار است.
• رفتار ممکن است آشکار یا پنهان باشد. (منظور از چشم دیگران) مثلاً استفاده بیش از حدَ از اینترنت
• رفتا پدیده‌ای قانونمند است یعنی اصولی بر او حاکم است.

2) تغییر؛هر گونه جابجایی و انتقال وضعیت در کمیّت، کیفیت یا جهت رفتار را «تغییر» گوییم.

تغییر همیشه می‌تواند یکی از جهات سه گانه ذیل را داشته باشد:

• به سمت منفی= تغییر به سمت بد می‌رود.
• به سمت مثبت = تغییر به سمت خوب می‌رود.
• به سمت خنثی = جایی که قبل و بعدش خنثی باشند.

3) تغییر رفتار؛حوزه‌ای از روان‌شناسی که به تحلیل و تفسیر تغییرات رفتار انسانی می‌پردازد و دارای ویژگی‌های ذیل می‌باشد.

الف) تاکید بر رفتار دارد نه صفات (در موارد مثبت افزایش داده شود و در سمت منفی کاهش داده شود)

ب) شیوه‌های تغییر براساس یک اصول علمی است.

ج) تاکید بر رویدادهای جاری محیطی که از نظر کنشی با رفتار ما مربوط می‌باشد. (مثلاً ‌برنامه‌های تلویزیون موجب پرخاشگری می‌شوند)

د) توصیف دقیق شیوه‌های تغییر رفتار

ه‍) راه‌حل‌های که برای افراد مختلف در زندگی روزمره مانند معلمان، والدین و مسئولین مشاغل و سازمانها اجرا می‌شود مفید می‌باشد.

و) اندازه‌گیری تغییر رفتار

ز) متغیرهای کنترل کننده محور بحث می‌باشند.

چهار) کارکردشناسی

محورهای این بخش شامل موارد ذیل می‌باشند:

1) ناتوانی‌های تحوّلی: منظور از ناتوانی‌های تحوّلی، اختلات و مشکلات رفتاری ناپسندی است که در دوران رشد کودکی وجود دارد، مثل رفتارهای خود آسیب‌رسانی، رفتارهای ناپسند، رفتارهای پرخاشگری و ویرانگر

2) روان شناسی بالینی و بیماری‌های روانی:مثلاً ‌در اختلالات اضطرابی مثل وسواس، ترس مرضی (فوبیا) مثل ترس از بلندی، ترس از سوار شدن در هواپیما، وحشت زدگی در خواب و مثلاً‌در قبول درمان.

3) آموزش: مثل تحلیل تعامل معلّم و شاگرد (یک نوع اصلاح رفتار) بهبود روش‌های تدریس، کاهش تنش‌های مدرسه

4) توان‌بخشی:معمولاً‌ در جایی است که ضربه‌ای به فرد وارد شده و بخشی از توانایی‌های خود را از دست داده است، ما می‌خواهیم در این بخش به فرد کمک نماییم تا توان خود را به دست آورد.

5‍) روان‌شناسی اجتماعی:اصلاح و تغییر که تاثیر بر افراد جامعه می‌گذارد. مثلاً تولید زیاد زباله. کاهش مصرف انرژی، کاهش رانندگی‌های ناایمن و کاهش سرعت غیر مجاز

6) تجارت و صنعت و سازمان‌ها:افزایش رضایت شغلی، افزایش ایمنی در شغل ورفتارهای که برای بهبود در تجارت و صنعت می‌باشد.

7) مدیریت خود:مهار عادت‌های ناپسند، رفتارهای حرفه‌ای، شخصی و تحصیلی

8) اداره رفتار کودک:مثلاً‌ آموزش به فرزندی که رختخواب خود را خیس می‌کند و یا ترک ناخن جویدن

9) پیشگیری:آموزش‌های پیشگیری برای جلوگیری نمودن از مشکلات. مثل سوء استفاده‌های جنسی

10) روان شناسی ورزش: بهبود عملکرد در ورزش‌های حرفه‌ای، افزایش تمرین در بین بازیکنان

11) سالمندان:سبک زندگی سالمندان، مشکلات سالمندان و کاهش رفتارهای مشکل آفرین

12) رفتارهای مرتبط با سلامت:مثل افزایش رفتارهای شیوه زندگی سالم، قرار دادن بخشی برای ورزش، تغذیه مناسب و افزایش رفتارهایی که مربوط به زندگی سالم