کرسی آزاداندیشی میز گرد علمی «سبک زندگی در گفتمان انقلاب اسلامی»

به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشکده سبک زندگی اسلامی؛چهارمین کرسی آزاداندیشی میزگرد علمی با عنوان «سبک زندگی در گفتمان انقلاب اسلامی» روز پنجشنبه ۲۰ دی ماه در پژوهشکده سبک زندگی اسلامی برگزار شد.
دکتر سید حسین شرف الدین، دکتر حسین رضاپور، دکتر امیر سیاهپوش و دکتر علی اخترشهر به ارائه مباحث خود در این زمینه پرداخته و دکتر سید امیر سخاوتیان نیز دبیری جلسه را برعهده داشت.
این میزگرد با قرائت قرآن کریم آغاز شد و سپس سخاوتیان به معرفی ارائه دهندگان پرداخت.
وی گفت: این جلسه چهارمین کرسی آزاداندیشی است که امروز با موضوع سبک زندگی در گفتمان انقلاب اسلامی برگزار می‌‌شود. کرسی‌‌های آزاداندیشی با همکاری کرسی‌‌های آزاداندیشی حوزه علمیه و کمسیون عالی انقلاب فرهنگی برگزار می‌‌شوند.
سخاوتیان تصریح کرد که این جلسه در قالب میزگرد علمی است میزگرد علمی بدین معناست که چندنفر درباره چند موضوع علمی یا اجتماعی به تبادل نظر می‌‌پردازند.
دکتر شرف الدین: بازخوانی فرهنگ‌ها برای تشخیص مرز فرهنگ خودی و بیگانه ضروری است.
دکتر شرف الدین به عنوان اولین سخنران این نشست علمی  با اشاره به اینکه موضوع جلسه بسیار گسترده بوده و ابعاد مختلفی درباره انقلاب اسلامی و سبک زندگی دارد، گفت: انقلاب اسلامی کاملا فرهنگی بود و این برجسته ترین برند انقلاب به شمار می‌‌آید.
وی افزود: فرهنگ جامع‌ترین نظام معنایی است که یک ملت در طول تاریخ حیات اجتماعی خود کسب کرده و به نسل‌‌های دیگر منتقل می‌‌کند. هویت ملت در سایه فرهنگ است و مسیر زندگی را در بستر حیات جمعی تعیین می‌‌کند.
این استاد دانشگاه هدف از انقلاب اسلامی را بازخوانی فرهنگ ایرانی بر اساس فرهنگ اسلامی توصیف کرد و اظهار داشت: فرهنگ مدرنیته را در سال‌‌های اخیر شناخته‌ایم، اما فرهنگ ایرانی و همچنین اسلامی در کشور ما کهن محسوب می‌‌شوند.
وی با اشاره به اینکه فرهنگ اسلامی نیز در سال‌‌های اخیر دچار تحریف هایی شده است، ادامه داد: وظیفه انقلاب اسلامی نجات ما از این اختلاط فرهنگی است. فرهنگ همه عرصه‌‌های زندگی اعم از فردی و اجتماعی و عرفی و … را پوشش داده و هیچ ساحتی از زندگی را نمی توان پیدا کرد که تحت تاثیر فرهنگ قرار ندارد. فرهنگ روح و معنایی است که در قالب امور مادی تجسم پیدا می‌‌کند و همه زندگی ما این روح فرهنگی است.
شرف الدین تصریح کرد: فرهنگ یک گوهر و هسته‌ای دارد و هسته و گوهر اصلی و بنیادی آن که همه لایه‌‌های فرهنگ را در برمی گیرد جهان بینی و نظام ارزشی هستند. در جلد ۲ آثار شهید مطهری آمده است که مکتب، بزرگترین هنر ادیان است و هیچ چیزی جز دین نمی تواند مکتب دهد.
وی خاطرنشان ساخت که اگر نظام ارزشی و جهان بینی اصلاح شد یعنی حکمت عملی و نظری توامان تغییر یافت، همه لایحه‌‌های فرهنگی تغییر می‌‌کنند.
این استاد دانشگاه گفت: انقلاب اسلامی، لایه گوهر ما را بازخوانی کرد. سبک زندگی، جلوه و ترجمان عینی فرهنگ بوده و شکل تبلور یافته فرهنگ در جهان روزمره به شمار می‌‌آید و  از انقلاب اسلامی انتظار می‌‌رود این سبک را تغییر دهد.
وی به بررسی تحولات رخ داده پس از پیروزی انقلاب اسلامی پرداخت و تأکید کرد: انقلاب اسلامی متعاقب وضعیتی اتفاق افتاد که همان وضعیت سبب تغییرات فرهنگی جامعه شد. مهاجرت گسترده روستاییان به شهر یکی از این تغییرات است به گونه‌ای که جمعیت شهرنشینی از ۲۲ درصد به ۷۲ درصد رسید.
شرف الدین افزود: این مساله سبب تغییر سبک زندگی در شهرها شد؛ چرا که سبک زندگی در روستا یکسان است، اما وقتی مردم روستا وارد شهر می‌‌شوند با چالش فرهنگ و سبک زندگی مواجه می‌‌شوند.
وی این مساله را اولین ضرورت برای توجه به سبک زندگی در جامعه پس از انقلاب دانست و تصریح کرد: جهان در دهه دوم انقلاب دستخوش وضعیتی شد که رسانه‌ای شدن جهان نام داشت. جهان بشری به شدّت تحت تاثیر رسانه‌‌ها به هم نزدیک و فرهنگ‌‌ها وارد جغرافیای هم شدند و جهان گرفتار پدیده اختلاط و چند فرهنگی شدن و گم شدن هویت شد.
این استاد دانشگاه بر لزوم بازخوانی فرهنگ‌‌ها برای تشخیص مرز فرهنگ خودی و بیگانه تأکید کرد و گفت: انقلاب اسلامی نیز که به فرهنگ خودی ارتقا داد باید وارد این دعوا می‌‌شد تا فرهنگ خودی را تبیین کند. این از مساله‌‌های جدی انقلاب اسلامی شد و رهبر معظم انقلاب نیز تأکید فراوانی به این مساله داشته و بیش از ۱۰ مورد به این مساله پرداختند.
وی به هجمه فرهنگی غرب علیه ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرد و یادآور شد: سبک زندگی یک پدیده جدید است، گرچه در گذشته نیز وجود داشت، اما آن سبک زندگی مشخص بود و کسی دخالت نمی کرد ولی در دوران کنونی، امکان مهندسی و اعمال نظر و طراحی سبک زندگی وجود دارد.
شرف الدین ادامه داد: انقلاب اسلامی در چنین دوره‌ای اتفاق افتاد و سبب شد تا سبک زندگی به شدت تغییر یابد و خلأ و آشفتگی را احساس کنیم.
دکتر رضاپور: انقلاب اسلامی ادعای انحصار پیشرفت در گرو غرب‌گرایی را باطل کرد.
سپس نوبت به دکتر رضاپور رسید تا به سخنرانی درباره سبک زندگی بپردازد.
وی در بیان تفاوت نسبت به سبک زندگی میان روان شناسان و جامعه شناسان گفت: روان شناسان الگوهای رفتار عینی و ذهنی را ملاک سبک زندگی ندانسته و فقط بر رفتار ذهنی تأکید دارند در حالی که جامعه شناسان الگوهای عینی را مدنظر قرار می‌‌دهند.
رضاپور افزود: درباره فردی یا جمعی بودن سبک زندگی نیز میان این دو قشر تفاوت است و روان شناسان این مساله را کاملا فردی و جامعه شناسان کاملا جمعی می‌‌دانند. در اصل یا نماد بودن نیز اختلاف وجود دارد که روان شناسان قائل به اصل و جامعه شناسان قائل به نماد بودن هستند.
وی  در تعریف سبک زندگی توضیح داد: تعریف سبک زندگی اینست که سبک زندگی نشان دهنده رفتار یک فرد یا گروه است که سلیقه و معیار اخلاقی و اقتصادی و … یک فرد را تشکیل می‌‌دهد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: تعریف دیگر اینست که مبنای افتخار، منزلت و جایگاه اجتماعی را ثروت تشکیل می‌‌دهد که به صورت خودنمایانه به نمایش گذاشته می‌‌شود.
وی با اشاره به اینکه جامعه شناسان سبک زندگی را به بحث طبقاتی تولی دادند، ادامه داد: سبک زندگی در گفتمان انقلاب اسلامی به بحث گفتمان بازمی گردد. هژمونی شدن گفتمان یا یک مفهوم و مسلط شدن آن مفهوم که عناصری مثل هسته مرکزی و غیریت سازی را گفتمان می‌‌نامند.
رضاپور تأکید کرد که انقلاب اسلامی در مغایرت با شرق و غرب شکل گرفت و به نفی اندیشه‌‌های این دو جریان پرداخت تا خود را در جامعه مطرح کرده و مورد پذیرش افکار عمومی قرار گیرد.
وی به بیان تاریخچه تهاجم فرهنگی غرب پرداخت و خاطرنشان ساخت: پس از اینکه ایران در دو جنگ با روسیه شکست خورد و قراردادهای ظالمانه‌ای را پذیرفت، دچار عقب افتادگی شدیم که این مساله به عدم اعتماد به نفس مسئولان و مردم انجامید. بر این اساس افرادی به غرب اعزام شدند تا به تشخیص مشکل پرداخته و از این بحران نجات یابیم.
این استاد دانشگاه افزود: افرادی نظیر آخوندزاده با افکار غربی به کشور بازگشتند و پیشرفت را مرهون غربی شدن معرفی کردند. یک دوره شیفتگی به غرب در دوران مشروطه تا کودتای ۲۸ مرداد رخ داد و سبک زندگی نیز بر اساس مدل غربی شکل گرفت.
وی گفت: هگل در بحث پیشرفت به گفتمان تک خطی اعتقاد داشت و می‌‌گوید که جهان به سمت تکامل هست و در این مسیر چاره‌ای جز گذر از سنت و رسیدن به مدرنیته غرب ندارید تا پیشرفت کنید.
رضاپور افزود: همه دانشمندان غرب گرا نیز این مساله را پذیرفتند و سبک زندگی را تغییر کردند که کشف حجاب نیز ناشی از تفکر این غرب زده‌‌ها و روشنفکران به شمار می‌‌آید. رضا خان فکر می‌‌کرد در حال کمک به هویت دادن کشور است، اما اشتباه این افراد این بود که از ابزارهایی استفاده می‌‌کرد که نمادهای ظاهری بودند در حالی که سبک زندگی  دارای چهار لایه متفاوت اعتقادی و اندیشه و باور و نمادها است.
وی در بخش پایانی سخنان خود خط سیر روشنفکران غرب زده را مدرنیته و تک خطی عنوان کرد و بیان داشت: انقلاب اسلامی آمد تا نشان دهد راه سومی وجود دارد.
دکتر سیاه پوش: قم از بی‌هویت‌ترین شهرهای ایران در زمینه معماری است.
سپس دکتر سیاه پوش به ابعاد مختلف سبک زندگی پرداخت و گفت: سبک زندگی مساله‌ای وارداتی بوده و ادبیات آن غربی است و هر کدام رویکرد خودشان را دارند.
وی افزود: روان شناسان سنگ زندگی را ناشی از احساس حقارت و کمبود می‌‌دانند در حالی که جامعه شناسان می‌‌گویند که منشأ سبک زندگی ناشی از حقارت نیست بلکه باید آن را در ساختارهای اجتماعی جستجو کرد.
سیاه پوش تصریح کرد: آنها می‌‌گویند طبقه ثروتمند یک سبک زندگی را خلق می‌‌کند. طبقه اشرافی برای اثبات تمایز خود، خلقیاتی رفتار می‌‌کردند که بقیه طبقات نیز از آن تبعیت می‌‌کنند. به عنوان مثال ناخن بلند خانم‌‌ها و پاشنه بلند کفش‌‌ها توسط طبقه ثروتمند استفاده می‌‌شد تا نشان دهند خانم‌‌های پولدار نیازی به کار و تحرک ندارند.
وی اظهار داشت: برخی از استادان جامعه شناسی اقتصادی می‌‌گویند که سبک زندگی تابع شیوه معیشیت است. یک عده‌ای هم درباره سبک زندگی گفتند سبک زندگی ناشی از نوع مبنای معرفت شناختی است.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه برخی سبک زندگی‌‌ها نظیر کم حجابی ناشی از قرائت‌‌های مختلف از زندگی و دین است، ادامه داد: چنین افرادی می‌‌گویند که تفسیر ما از دین و زندگی اینست و بر این اساس حجاب داریم. برخی از سیاستمداران ما نیز تابع این منطق هستند و بر این اساس شاهد گسترش سبک زندگی غربی در جامعه هستیم.
وی تأکید کرد: رهبر انقلاب می‌‌گویند سبک زندگی، بخش نرم افزاری تمدن اسلامی است. اگر تمدن دارای دو بخش سخت افرازی و نرم افزاری باشد، بخش نرم افزاری آن را سبک زندگی تشکیل می‌‌دهد که شامل فرهنگ آپارتمان و ازدواج و طراحی لباس و فرهنگ رانندگی و  … است.
سیاه پوش همچنین از تنبلی اجتماعی به عنوان یکی از سبک‌‌های زندگی یاد کرد که در قم به وفور دیده می‌‌شود و خاطرنشان ساخت: فرهنگ معماری و آپارتمان نشینی و همچنین بهداشت و اخلاق خانوادگی و همسایگی  از نشانه‌‌های سبک زندگی به شمار می‌‌آیند.
وی به انتقاد از وضع کنونی جامعه پرداخت و گفت: معماری ما کاملا شلخته است و حتی نمی توان آن را غربی توصیف کرد. قم یکی از بی هویت ترین شهرهای ایران در این زمینه محسوب می‌‌شود.
این استاد دانشگاه در بخش پایانی سخنان خود تصریح کرد که طلاق و ازدواج نیز ناشی از سبک زندگی است.
دکتر اخترشهر: جامعه اسلامی برای سبک زندگی نیازی به فرهنگ غرب ندارد.
سپس دکتر علی اخترشهر به عنوان آخرین سخنران میزگرد علمی گفت: سبک زندگی دارای زاویه‌‌ها و ابعاد فراوانی است و از دید روان شناسان و جامعه شناسان و علمای علوم سیاسی و … متغیر است.
وی با اشاره به اینکه سبک یک صورت و ظاهر است در حالی که زندگی یک معنا و باطن است، افزود: فرهنگ بُعد معنوی و نرم افزار است که بُعد سخت افزار آن نیز تمدن است.
اخترشهر، سبک زندگی را دارای بُعد معنوی و مادی دانست و تصریح کرد: در اسلام یک خط‌کشی ذهنی وجود دارد که اندیشه و رفتار و قانون و ساختار را تشکیل می‌‌دهد. به عنوان مثال نماز یک اندیشه است که وجوب آن، قانون به شمار آمده که منجر به ساخت مسجد می‌‌شود که در قالب ساختار قرار دارد و به خواندن نماز منجر می‌‌شود که یک رفتار به شمار می‌‌آید.
وی با اشاره بر اینکه اگر سبک زندگی ما خوب باشد تمدن ساخته می‌‌شود، بیان داشت: ما در گفتمان مشکل داریم و در حالی که غرب به راحتی واژه می‌‌سازد ما در فرهنگ بسیج مانده‌ایم و نمی دانیم به چه ویژگی آن باید بپردازیم.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه ما نیازی به غرب نداریم، گفت: ما باید از اندیشه‌‌های افرادی نظیر امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی(مدظله العالی) و شهید مطهری و شهید بهشتی استفاده کنیم.
وی به بیان ویژگی‌‌های سبک زندگی اسلامی سیاسی پرداخت و ادامه داد: ما باید به سبک زندگی سیاسی برسیم که عمل سیاسی آن بر مبنای تعالیم اسلامی استوار باشد که جامعه را به استقلال، عدالت و پیشرفت برساند.
اختر شهر تأکید کرد که اگر جامعه دنبال استقلال و عدالت و پیشرفت است باید عمل سیاسی شکل بگیرد و عمل سیاسی نیز باید هر شهروند را به عرصه استقلال، عدالت و پیشرفت برساند.
این میزگردی علمی با جمع بندی دکتر سخاوتیان و سپس طرح سوالات توسط حاضران و پاسخ از سوی ارائه دهندگان به پایان رسید.