پیامدها

افزایش سن ازدواج سبب ایجاد پیامدها و آسیب‌های فراوانی در عرصه‌های مختلف فردی، اجتماعی، فرهنگی، امنیتی، جمعیت‌شناختی، اقتصادی و … می‌شود که در ذیل به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

1)تغییر الگوی جمعیت

تأخیر در ازدواج و تشکیل خانواده، آثار سـوء فـراوانی برای فرد و جامعه خواهد داشـت. مهم‌ترین اثـر آن از نظر جمعیت‌شناختی، ایـجاد دگـرگونی در الگوهای زاد و ولد است. کاهش فـراگیر بـاروری در کشورهای مختلف از جمله ایران، بیشتر نتیجه ازدواج در سنین بالاتر است. علاوه بر ایـن، ازدواج افراد در سنین بالاتر می‌تواند ساختار خانواده، تعامل اعضای آن بـا یکدیگر و الگوهای رفتاری افراد خانواده را از طریق دگرگونی در چرخه زندگی خانوادگی متأثر سازد. یکی از تأثیرات زیان‌بار افزایش سن ازدواج در دختران، افزایش مـیزان وقـوع ناهنجاری‌های مادرزادی و عقب‌ماندگی در نوزادان است کـه می‌تواند مـنحنی سـلامت و هـوش را در جامعه دچار اخـتلال نماید.

از آن‌جایی‌که ازدواج‌ها معمولاً با یک فـاصله سـنی بین زن و مرد (مثلاً، 5 سال و اغلب بـه نـفع مرد) صـورت می‌گیرد؛ در جـوامعی که جمعیت کشور توأم با رشد است و هرم سنی آن‌ها مثلثی شکل است، ازدواج افراد در مقایسه با جامعه و کشوری کـه چـنین وضعی ندارد؛ شکل متفاوتی به‌خـود مـی‌گیرد. در جـوامعی کـه نـسبت جنسی‌شان و در عین حـال، رعـایت تفاوت سنی زن و شوهر را لازم بدانند؛ سبب می‌شود که عده‌ای مجرد بمانند و فرصت دست‌یابی به زوج مناسب را از دست بـدهند. مـثلاً اگـر مردان 39-35 ساله با زنان 24-20 ساله ازدواج کنند؛ یـقیناً بـا فـزونی در ایـن گـروه کـه نتوانسته‌اند زوج مناسب پیدا کنند، مواجه خواهیم شد. این پدیده علاوه بر جوانی جمعیت، می‌تواند از عوامل مختلفی از قبیل افزایش مهاجرت مردان به داخل یا خارج یک ناحیه یـا فقدان بسیاری از مردان در اثر جنگ، ناشی شود.

2)کاهش سن بلوغ

در حال حاضر شواهد حاکی از ایـن است که سن ازدواج روزبه‌روز رو به افـرایش است؛ اما از آن‌طرف، سـن بـلوغ جنسی کاهش چشم‌گیری را نشان مـی‌دهد و در سـال‌های اخیر فاصله این دو بیشتر شده است. به تعبیر دیگر، انتظارات، ایده‌آل‌ها و هنجارهای اجـتماعی، ازدواج جـوانان را به تأخیر انداخته است؛ امـا از سـوی دیـگر، غریزه جنسی کـه سـراسر وجود نوجوان را تسخیر کـرده و عـوامل تحریک‌کننده بیرونی از قبیل الگوهای رفتاری، چهره‌های زیبا و آرایش‌کرده، نوارها و عکس‌های مبتذل، فیلم‌های سینمایی وارداتـی، دست‌رسی به ماهواره و اینترنت و علاوه بر آن، فـیلم‌ها و سـریال‌های داخلی مـغایر بـا فـرهنگ معنوی جامعه، باعث بـلوغ زودرس در نوجوانان شده و چون همه آنان از لحاظ اخلاقی و معنوی آن‌چنان قوی نیستند که بتوانند با رعـایت تـقوا و خویشتن‌داری، این فاصله (بلوغ تا زمـان ازدواج) را پشـت سـر بـگذارند، امکان ابتلای آنـان بـه انحرافات اخلاقی و بی‌بندوباری‌های جنسی بیشتر است.

3)گسترش بی‌بندوباری‌های جنسی جـوانان

در سال‌های اخیر هرزگی، بی‌بندوباری جنسی، روابط دختر و پسر، حاملگی نامشروع، سقط (کورتاژ) غیرقانونی و دیگر انحرافات اخلاقی در میان جوانان افزایش چشم‌گیری داشته است. تبیین‌هایی که از انحرافات اخلاقی و بی‌بندوباری‌های جنسی جـوانان شـده، به‌ندرت محتوا و شریط سنی آنان را در نظر گرفته‌اند. اکثر مؤلفان، انحرافات اخلاقی جوانان را از نظر نوع انگیزه با انحرافات اخلاقی بزرگسالان یکسان و مشابه دانسته‌اند. در این رویکرد، برخی به بررسی تأثیر انـواع مـشکلات خانوادگی، مـشکلات روانی، آموزشی و مسائل اقتصادی و اجتماعی اشاره نموده‌اند. آنان بر این عقیده‌اند که الگوی انحرافات اخلاقی در جوانان تـفاوتی با الگوی بزرگسالان ندارد.

براساس آموزه‌های دینی، اگر این غریزه به‌صورت شرعی و معقول و در زمان مناسب ارضا شود، باعث آرامش خـاطر، رشد عاطفی، تأمین سلامت روانی و نیز استمرار حیات بشر می‌شود و اگر امکان ارضای صحیح آن فراهم نشود به‌صورت انحرافات جنسی، کامجویی بدلی، هم‌جنس‌گرایی و بی‌بندوباری جنسی ظاهر خواهد شد که سلامت روانـی و جـسمی فرد و جامعه را برهم زده، عواقب ناگواری را به‌همراه خواهد داشت. مهاجمان فرهنگی با شناخت دقیق از شرایط و ویژگی‌های سنی، عاطفی و روانی جوانان و نوجوانان و نیز شناخت شرایط اقتصادی و سیاسی جامعه، سـعی کـرده‌اند از این نیاز طبیعی انسان، حداکثر سوء استفاده را برای تحقق اهداف خویش به‌عمل آورند.

توجه به آمارهای ارائه‌شده در زمینه انحرافات اخلاقی جوانان، راز تأکید ائمه 8 مبنی بر ازدواج بـه‌موقع را برملا می‌سازد و ما را بیشتر به این نکته رهنمون می‌سازد که چرا در روایات توصیه شده که پدران و مادران در امر ازدواج فرزندان خود اقدام کنند. یکی از وظایف و مسئولیت‌های والدین در برابر فرزندان،‌ بـرنامه‌ریزی بـرای ازدواج آنان است. در روایات متعدد، بر بـه‌مـوقع شـوهر دادن دختران تأکید شده و گوشزد شده که اگر به‌موقع در این زمینه اقدام نشود، از گمراهی و فساد ایمن نخواهند بود: «والاّ لم یومن عـلیهن الفـتنة.»

4)مخاطره امنیت اجتماعی

ازدواج فقط نیاز جوانان نیست؛ بلکه به‌طورکلی نیاز اجتماع نیز هست. اگر یک جامعه بخواهد امنیت و سلامت خود را حفظ کند باید سنت ازدواج در آن برقرار شود تا همه افراد اجتماع به آرامش برسند. تحقیقات نشان داده است در جامعه‌ای که در آن افراد عزب و مجرد زیاد باشند آن جامعه با مشکلات فرهنگی و اخلاقی بسیاری روبرو می‌شود. معمولا زنان و دختران بدون همسر و مجرد در جامعه از نبود امنیت خاطر کافی در زندگی، محل کار و تحصیل رنج می‌برند. همچنین اماکن عمومی، خیابان‌ها، مراکز خرید و تفریح برای زنان مجرد امنیت کم‌تری دارد. چنان‌چه انواع مزاحمت‌ها، متلک‌ها، کنایه‌ها، تبعیض‌ها و تنگ‌نظری‌ها مانع آرامش و آسایش زنان مجرد است.

5)عدم تمایل به باروری

از جمله پیامدهای افزایش سن ازدواج، عدم تمایل زوجین به باروری و فرزندآوری است. براساس اطلاعات حاصل از سـرشماری سـال 90، متوسط بعد خانوار از 84/4 نفر در سال 1375 به 03/4 نفر در سال 1385‌ و 5/3 در سال 1390 کاهش یافته اسـت (مـرکز آمار ایران، سرشماری 1390). این امر ناشی از نـفوذ فـرهنگ مـادی و سکولار در جامعه اسلامی ماست. علی‌رغم ایـنک‌ه فـرزندآوری از عوامل مهم ایجاد آرامش روانی مادر و نشاط‌افزایی و استحکام خانواده است، هم‌اکـنون تـمایل به فرزندآوری در زوج‌های جـوان، کم‌تر از گذشته اسـت. درحـالی‌کـه، فلسفه اصلی ازدواج و پیمان زناشویی توالد و تـناسل بـود. ازاین‌رو، با تحولات صورت‌گرفته در عرصه خانواده، فلسفه اصلی ازدواج به‌دست فـراموشی سپرده شده است.

6)مشکلات پزشکی

تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد که مهم‌ترین پیامد بالا رفتن سن ازدواج دختران این نکته است که آمار ناهنجاری‌های مادرزادی و عقب ماندگی‌های نوزادان بالا می‌رود. اگر ازدواج در سن بالا انجام شود (برای زنان ۳۵ سال و برای مردان ۴۵ سال) امکان ضایعات مختلف در کودکان از جمله عقب‌ماندگی ذهنی بالا می‌رود. در گذشته تصور بر این بود که فقط سن بالای زنان با ناهنجاری‌های رشد کودکان ارتباط دارد؛ اما امروزه تحقیقات نشان می‌دهند که سن بالای مرد هم می‌تواند موجب عقب‌ماندگی ذهنی در کودکانی شود.

7)فرار دختران از خانه

معضل اجتماعی فرار از خانه معضلی است که عوامل مختلفی از قبیل سخت‌گیری بیش از حد والدین، فقر، بی‌سرپرستی و… در آن دخالت دارند. البته نسبت فرار دختران به پسران از خانه تقریبا مساوی است، اگرچه دختران بیش از پسران دستگیر می‌شوند. پژوه‌شها نشان می‌دهد که درصد قابل‌توجهی از دختران فراری کسانی هستند که به‌رغم نیاز شدید آنان به ازدواج و داشتن خواستگارهای متعدد، والدین با ازدواجشان مخالفت کرده‌اند.

8)خودکشی

با وجود آن‌که دختران فراوانی در کشور ایران به سن ازدواج رسیده‌اند و باید ازدواج کنند در سال‌های اخیر با افزایش سن ازدواج دختران، نسبت دختران مجرد افزایش یافته است. از عوامل اصلی و عمده اقدام به خودکشی در جوانان فراهم نشدن زمینه برای ازدواج آنان است. آمارهای ارائه شده درباره خودکشی در شهرهای ایران حکایت از آن دارد که در گذشته میزان خودکشی در میان گروه‌های سنی بالاتر بیشتر بوده؛ اما در سال‌های اخیر این الگو به‌هم خورده و میزان خودکشی به گروه‌های سنی جوان‌تر گرایش پیدا کرده است. دختران جوان به‌دلیل وابستگی کم‌تر، بیشتر اقدام به خودکشی می‌کنند. در استان ایلام اکثر خودکشی‌ها توسط زنان و دختران انجام می‌شود. گروهی معتقدند معمولاً دختران به خاطر ماندن بیش از حد در خانه و احساسی ناامیدی از ازدواج اقدام به خودکشی می‌کنند.

9)قاچاق زنان

امروزه قاچاق زنان یکی از سودآورترین تجارت‌ها محسوب می‌شود. بسیاری از دلالان به امید فراهم نمودن یک زندکی ایده‌آل و رؤیایی به سراغ دختران مجرد رفته، آنان را اغفال کرده و وارد باندهای فحشا می‌کنند. در تحقیقی که بر روی ۱۴۷ زن و دختر روسپی انجام شده مشخص شد که 62٪ این دختران سن آغاز به‌کار خود را ۱۳-۲۰ سالگی عنوان کرده‌اند و 3/69 درصد این دختران فراهم نبودن شرایط ازدواج و بی‌توجهی و مخالفت والدین با ازدواج آنان را علت این اقدام بیان نموده‌اند.