تبیین سبک زندگی سالمندان و طراحی الگوی ارتقاء آن

جامعه‌ ما که به سالمندی گام نهاده، از نظر مراقبت بهداشتی با مسائل گوناگونی رو‌به‌رو است. شواهد موجود نشان می‌دهدکه علت بسیاری از مرگ و میرها نتیجه سبک زندگی ناسالم بوده و این مهم با افزایش سن و کهولت نمود بیشتری پیدا کرده و باعث مشکلات عدیده‌ای در دوره سالمندی می‌شود.

به‌دلیل اهمیت پیشگیری از عوامل خطر و همچنین تداوم مراقبت از سالمند و با توجه به عدم وجود یک الگوی بومی و اختصاصی ارتقاء‌دهنده سبک زندگی سالمندان در ایران، پژوهش حاضر با دو هدف: ۱) تبیین مفهوم، ساختار و فرآیند سبک زندگی سالمندان و ۲) طراحی و ارائه الگوی ارتقاء سبک زندگی سالمندان، انجام شد. برای دستیابی به هدف اول، مطالعه‌ای کیفی با رویکرد تئوری زمینه‌ای انجام شد.

در این مطالعه تبیین مفهوم، ساختار و فرآیند سبک زندگی در متن و بستر زندگی خود سالمند با استفاده از نمونه‌گیری به‌صورت مبتنی بر هدف در آغاز و تا رسیدن به اشباع اطلاعات، به‌صورت نظری ادامه یافت. ابزار اصلی جمع‌آوری داده مصاحبه نیمه ساختار بود. مشارکت‌کنندگان این مطالعه سالمندان (که همراه خانواده زندگی می‌کنند)، بودند.

در مجموع با ۲۳ مشارکت کننده مذکر و مونث، ۲۹ مصاحبه عمیق انفرادی صورت گرفت .مصاحبه‌ها با روش استراوس و کوربین تجزیه و تحلیل شدند. سپس طراحی الگو با استفاده از مفاهیم مستخرج از تئوری زمینه‌ای به‌دست آمده، با رویکرد واکر و اوانت انجام شد. از تجزیه و تحلیل داده‌ها هشت مقوله محوری پدیدار شد: محدودیت‌های سالمندی، رفتارهای روزمره، ساختار خانوادگی-اجتماعی نامطلوب، خودمدیریتی، نقصان سلامتی، کارآمدی ناکافی، آمادگی ناکافی و تقید به معنویات.

مقوله رفتارهای روزمره بیانگر پدیده، مقوله خودمدیریتی بیانگر راهبردهای اتخاذ‌شده توسط افراد، و مقوله نقصان سلامتی پیامد این راهبردها بود. سه مقوله تقید به معنویات، کارآمدی ناکافی و آمادگی ناکافی تاثیر‌گذار بر خودمدیریتی بود، یعنی راهبرد را تحت تاثیر قرار داده بودند.

در بخش دوم بر اساس روش واکر و اوانت مدل ارتقاء سبک زندگی سالمندان، در سه مرحله آماده‌سازی، تقویت خودکارآمدی و تقویت خودمدیریتی طراحی گردید. با عنایت به نتایج تئوری زمینه‌ای، اصلاح و تقویت رفتارهای سبک زندگی از ضروریات به-شمار می‌آید.

در این رابطه، به‌کارگیری راهکارهای عملیاتی ارائه شده در مدل ارتقاء سبک زندگی می‌تواند به بهبود و ارتقاء وضعیت زندگی سالمندان و در نهایت به ارتقاء سلامت جامعه منجر شود.