توحید صدوق استاد دکتر فعالی جلسه پنجم مورخ 9/9/ 1393
به توحيد از چهار منظر مي‌توان نگريست؛ توحيد کلامی، توحيد فلسفی، توحيد قرآنی و توحيد عرفاني. (در جلسه گذشته دو نوع توحيد از نگاه قرآن يعني توحيد خالقيت و توحيد علم بحث شد و اكنون ادامه بحث در انواع توحيد از نگاه قرآن)
توحيد سوم: توحید ربوبیّت، توحيد تدبير
یکی از اسماء زیبای خدا ربّ است. چنان‌که تمام اسماء خدا يگانه است و ربّ هم كه يكي از اسماء خداست، يگانه و تک است. با توجه به كتب لغت ربّ یعنی مالک و مدبّر. با قطع نظر از مفهوم اول میتوان گفت ربّ به گفته قرآن یعنی مدبّر. مدیر عالم یک موجود بیش نیست و آن حضرت حقّ است.
با توجه به اين معني كه خداوند مدبّر عالَم یعنی تدبیر کننده عالَم است سؤالاتي به ذهن مي‌آيد:
سوال اول: هر مدبّري بايد هدف داشته باشد، و خداوند كه مدبّر اين عالَم است هدف دارد. هدف خدا از اين عالَم چيست؟
سؤال دوم: خداوند برای برای اجزاء و کل عالَم نقشه دارد. نقشه های خدا چیست؟
سؤال سوم: روش‌ها و شیوه هاي خدا براي تدبير عالَم چیست؟
سؤال چهارم: ابزارهای خداوند برای تدبیر عالَم كدام است؟ در پاسخ به اين سؤال بايد مختصراً گفت مهمترين ابزار جهان خود جهان است. خداوند براي تدبير زن از مردش استفاده مي‌كند و براي تدبير مرد از همسرش.
سؤال پنجم: اگر خدا برای من نقشه دارد پس چرا به من گفته برای خودت نقشه بکش؟
سؤال ششم: اگر من برای خودم نقشه ریختهام چرا بیش از 10 درصد نقشههای من برای آینده محقق نمیشود؟
مختصراً در رابطه با اين سؤال بايد گفت خواسته ها دو دسته اند؛ یا اصلاً تحقق پيدا نمي‌كند و یا اندکی از آن محقق مي‌شود. قدر جامع اينكه اکثرخواسته‌ها بدلیل تعارض نقشههای فرد با نقشه های عالَم محقّق نمي‌شود؛ زيرا خواسته‌هاي كل عالم بر خواسته‌هاي فرد مقدم مي‌باشد.
سؤال هفتم: آیا راهی برای فهمیدن نقشه خدا نسبت به من وجود دارد؟
رابطه توكل و توحيد ربوبيّت
یکی از ارزشمندترین مفاهيم قرآني مفهوم توکّل است. توکل مفهومي است که به اسم ربّ گره خورده است. توکّل يعني اعتماد به تدبیر و نقشه خالق.
سؤال اينكه چه زمانی میخواهيد خداوند آینده شما را تدبير كند و به صورت خاص تدبير شما را به دست گیرد؟ شرطش آن است كه شما به جای تدبیر آینده ،سعی کنيد انسان خوبی باشيد. آن زمان خداوند آینده شما را تدبیر مي‌کند.
مثلاً اگر کسی به شما ظلمی کرد شما طبعاً دفاع می کنید، دفاع کردن یک نوع تدبیر کردن است. خداوند می فرماید: اگر به کسی ظلمی برسد یا خود دفاع می کند یا به من واگذار می کند:
إِنَّ اللَّهَ يُدافِعُ عَنِ الَّذينَ آمَنُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٍ كَفُورٍ (حج/38)
اگر تدبیر ظلمِ ظالم را به خدا واگذار كرديد، این عمل يكي از مصاديق اعتماد کردن به تدبیر خدا مي‌باشد. هر چند مقاومت در برابر جور ظالم لازم باشد.
نكته اينكه ما انسان‌ها به پدر پولدار مهربان اعتماد می کنیم و به تدبیرهایش تکیه می کنیم امّا به خداوندی که می گوییم، علیم و قدیر است تکیه نمی کنیم.
خلاصه اينكه توحید ربّ یعنی ربوبیّت از آن موجود واحد است و طبعاً بندگان به تدبیر خدا اعتماد میکنند. پس اسم ربّ با مفهوم زیبای توکّل در هم تنیده است. کسی متوکل است که خدا را به عنوان ربّ بشناسد.