حجاب در سینمای ایران

سخنان امام (ره) مبنی بر اینکه «ما با سینما مخالف نیستیم، با فحشا مخالفیم» یا «تلویزیون، دانشگاه عمومی است» که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایراد کردند، نویدبخش این مسأله بود که می‏توان با کمک نیروهای فعال، انقلابی، متخصص و متعهدی که بر سینما و تلویزیون احاطه و تسلط دارند، آن را در مسیر اعتقادات اسلامی و فرهنگ دینی، هدایت کرد. رسالت سینما در تبیین مقوله حجاب و عفاف بسیار مشکل است؛ چراکه در قدم نخست باید به ذات و تکنولوژی سینما و مبحث نرم‏افزاری مربوط به آن به صورت محتوایی پرداخته شود. داشتن چنین نگاه هدفداری برای بهره‌مندی از صنعت سینما شاید بتواند رسالت خود را در زمینه فرهنگ دینی به صورت عام و عفاف و حجاب به صورت خاص به انجام رساند.
پیشینه تاریخی سینما قبل از انقلاب نشان می‏دهد که پدیده سینما تا پیش از انقلاب اسلامی به طور عمده در مسیری مخالف با مقوله عفاف و حجاب و رواج آن بوده و بیشتر توان و هزینه‌اش به تولید آثاری که در آنها مقولاتی مثل زن، شراب، موسیقی و رقص قابل احصا و رؤیت است و اصطلاحاً به آن تولیدات فیلمفارسی گفته می‏شود مصرف می‏شده است.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی خط قرمزهای دینی، اعتقادی و فرهنگی که در بخش‏های مختلف به عنوان قانون اساسی حاکم شد، مسیر را تغییر داد؛ اما در بدنه سینما در سطحی که مطلوب جامعه اسلامی و مورد نظر بود، تأثیری ایجاد نکرد. فرهنگ عفاف و حجاب در حال حاضر در سینما چهره خوبی ندارد، به جز آثار برخی از سینماگران، فرهنگ عفاف و حجاب در بدنه سینمای ایران موفق نبوده است. شاهد مثال این مدعا را می‏توان در سیر نزولی نحوه و نوع پوشش استفاده بازیگران در فیلم‏های سینمایی، به‏ویژه زنان بازیگر مشاهده کرد. عکس‌های منتشر شده از زندگی واقعی افرادی که گاهی در رسانه‌های دیداری و شنیداری به عنوان الگو یا نخبه و… به جامعه معرفی می‏شوند را می‏توان نمونه‌های امروزی بی‌توجهی به مقوله عفاف و حجاب در بین چهره‌های معروف سینمایی و تلویزیونی مشاهده کرد.
چندی پیش جمال شورجه، کارگردان و تهیه‏کننده سینما و تلویزیون در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعیت پوشش و حجاب در فیلم‏ها و سریال‏های تولید شده در کشور گفت: واقعیت این است که حجاب و چادر در سینمای ما وجود ندارد که بخواهیم درباره خوب یا بد بودنش بحث کنیم. متأسفانه ۳۰ سال خواب زمستانی مسئولان فرهنگی کشور، چنین عواقبی برای سینما و تلویزیون کشور به همراه داشته است. در جامعه‏ای که اکثر زنان آن با حجاب و عفاف هستند، چرا باید در فیلم‏ها و سریال‏ها تلقین کنیم که زنان جامعه‏ ایرانی بد حجاب و بی‏عفت هستند.
شورجه اظهار داشت: به اعتقاد من باید ناظران کیفی که از سوی ارشاد و صدا و سیما در تولید آثار حضور دارند دقت بیشتری کنند؛ چون وقتی کارگردان و تهیه‏کننده‏ای اعتقاد به حجاب ندارد و حتی همسر و فرزندانش هم بدحجاب هستند، بی‏اختیار در ساخت فیلم خود توجه تخصصی و فرهنگی به حجاب ندارد و گاهی هم ضربه می‏زند.
این کارگردان مطرح کشور گفت: امروزه اپیدمی بدحجابی در سینما و تلویزیون به یک بحران تبدیل شده و حرمت چادر به عنوان حجاب برتر در اکثر فیلم‏ها و سریال‏ها شکسته شده است. این در شرایطی است که کار‏شناسان و هنرمندان متعهد درباره‏ این غفلت، بارها هشدار داده‏اند.
می‏توان گفت که در تعدادی از آثار سینمایی و تلویزیونی به ترویج فرهنگ عفاف و حجاب اهمیت داده می‏شود؛ ولی آنچه از نمایش فیلم‏ها و برخی سریال‏ها به طور کلی استنباط می‏شود، این است که هم‌اکنون رویکرد برنامه‌های هنری به سمتی است که ارزش‏های حجاب و اهمیت رعایت آن نادیده گرفته می‏شود. داشتن فرهنگ حجاب در گرو رعایت عفاف است و طبیعی است که وقتی عفاف در فیلم‏ها وسریال‏ها کمرنگ شود و واقعیت‌های دینی در برنامه‌های هنری کمرنگ باشد، برنامه‌های هنری به سمتی حرکت می‏کنند که بدحجابی را در جامعه ترویج کنند.
نمایش رابطه آزاد بین دختر و پسر، نداشتن حجاب اسلامی صحیح از سوی هنرمندان باعث ترویج بدحجابی در جامعه می‏شود و نه‌تنها بدحجابی، بلکه رعایت فرهنگ عفاف در خانواده را نیز خدشه‌دار می‏کند. در شرایط کنونی به کار بردن مؤلفه‌های دینی در فیلم‏ها و سریال‏ها برای رسیدن به زندگی آرمانی توأم با ارزش‏های ایرانی – اسلامی ضروری است و فیلمسازان باید تمام مبانی اسلامی را در نمایش آثار هنری رعایت کنند.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اصلی‌ترین دستگاه مسئول فرهنگ و هنر در کشور، ‌بیش از ۲۰ وظیفه روشن برعهده دارد؛ از آن جمله می‏توان به مباحثی همچون استفاده مناسب از لباس‏های اسلامی‌ ملی در فیلم‏های سینمایی، جلوگیری از انتشار و تبلیغ کالاهای فرهنگیِ مغایر با فرهنگ عفاف و حجاب، ترویج الگوهای مناسب برای عفاف و حجاب، ممانعت از ترویج فرهنگ مدگرایی منفی در محصولات و کالاهای فرهنگی، حمایت از انتشار نشریات تخصصی پوشاک اسلامی ‌و سعی در جهانی‌کردن این نشریات از طریق اینترنت و… اشاره کرد. با این حال سؤال اینجاست که‏ آیا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای متعدد فرهنگی در حال حاضر می‏توانند مدعی عملی‏کردن این وظایف و ترویج عفاف و حجاب در محصولاتِ سینمای امروز کشورمان باشند؟
نکته جالب توجه،‏ اینجاست که با وجودِ تمایل برخی هنرپیشه‏های ایرانی برای کشف حجاب در هالیوود، برخی از هنرمندان مطرح هالیوودی، نگاه مثبتی را درباره حجاب در فیلم‏های ایرانی ابراز می‏کنند؛ برای مثال جورج کلونی، هنرپیشه مطرح هالیوودی، طی گفتگویی از رعایت قوانین شرعی در سینمای ایران استقبال کرده و آن را بزرگ‏ترین هنر ایرانیان نامیده است.
جرج کلونی یکی از هنرپیشه‏های مطرح هالیوود که قصد دارد به‏زودی به‏ایران سفر کند، چندی پیش در اظهار نظری درباره سینمای ایران گفت: به سینمای ایران بسیار احترام می‌گذارم. این بزرگ‏ترین هنر ایرانی‌ها است که با رعایت قوانین شرعی و عرفی خود فیلم می‌سازند و ما که در فرهنگی دیگر زندگی می‌کنیم، از فیلم خوشمان می‌آید، برایمان باورپذیر است و لذت هم می‌بریم.
اظهار نظر هنریشه هالیوود درباره رعایت حدود شرعی در سینمای ایران در حالی صورت می‌گیرد که برخی سینماگران ایرانی، این قوانین را دست و پا گیر می‏دانند؛ به گونه‏ای که سال گذشته، یکی از تهیه‏کنندگان سینمای ایران درباره نمایش تصویر زن در سینمای ایران گفت: در سینمای ایران، تصویر زن به لحاظ فیزیکی با محدودیت‌هایی مواجه است و برای رسیدن به زن واقعی و هدفمند در سینما، راه طولانی و دشواری را پیش رو داریم.

منابع
مصطفی شاه‏کرمی، روزنامه جوان: http: //javanonline. ir
خبرگزاری مهر: http: //mehrnews. com
خبرگزاری صدای شیعه: http: //sedayeshia. com

پایش سبک زندگی، سال اول، شماره ۳، مرداد ۱۳۹۳، صفحات ۱۳۴-۱۳۶.