دومین نشست از سلسله نشست‌های مجازی سبک زندگی و کرونا با عنوان «کرونا و تأثیر آن در ارتباطات اجتماعی» برگزار گردید

به گزارش روابط عمومی مؤسسه سبک زندگی آل یاسین، دومین نشست از سلسله نشست‌های مجازی «سبک زندگی و کرونا» با موضوع «کرونا و تأثیر آن در ارتباطات اجتماعی» سه شنبه ۲7 آبان توسط پژوهشکده سبک زندگی اسلامی به صورت وبیناری (مجازی) برگزار شد.

در این نشست، دکتر سید حسین شرف الدین دکترای فرهنگ و ارتباطات از دانشگاه امام صادق(ع)، استادیار و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) به عنوان ارائه دهنده نظریات خود را ارائه کرد. حجت الاسلام و المسلمین دکتر غلامرضا پرهیزکار، دکترای فرهنگ و ارتباطات از دانشگاه باقر العلوم(ع)، استادیار و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) نیز به عنوان ناقد به نقد و بررسی سخنان و نظریات دکتر سید حسین شرف الدین پرداخت.

• ارائه دهنده/ دکتر سید حسین شرف الدین: دستورالعمل‌های ارتباطاتی کرونا تدوین شود

دکتر سیدحسین شرف‌الدین، استادیار و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) در دومین نشست از سلسله نشست‌های مجازی «سبک زندگی و کرونا» با موضوع «کرونا و تأثیر آن بر ارتباطات اجتماعی»، گفت: ارتباطات اجتماعی افراد با توجه به نیازهای متعدد و عادات و نتایج مورد انتظار، انواعی دارد؛ مهم‌ترین این ارتباطات را در چند دسته تقسیم کرده‌ام. البته این تقسیم استقرایی است و می‌توان مواردی بر آن افزود.

وی ادامه داد: اولین نوع، ارتباط عاطفی است که از مجرای دید و بازدید و عیادت و مراسم مختلف صورت می‌گیرد؛ نوع دیگر ارتباط، اقتصادی و معیشتی بین مردم؛ نوع سوم، ارتباطات اداری و سازمانی؛ نوع چهارم، ارتباطات اجتماعی و  نوع پنجم، ارتباط شغلی است که معمولاً میان افراد یک شغل با یکدیگر رخ می‌دهد.

شرف‌الدین با اشاره به ارتباط تربیتی و تعلیمی به عنوان نوع دیگر ارتباطات مانند آموزش و پرورش رسمی و غیررسمی، افزود: نوع دیگر، ارتباطات رسانه‌ای است؛ اعم از مطالعه کتاب و فضای مجازی یا فیلم و … . همچنین ارتباط معنوی نوع دیگر ارتباطات است که با هدف ارتباط ما با خدا و در قالب برگزاری مناسک (نماز جماعت، جمعه، زیارت اماکن مقدسه، اعتکاف و … و مکان‌های معنوی) صورت می‌گیرد.

شرف‌‌الدین ارتباط با هدف تأمین نیازهای سرگرم‌کننده انسان مانند گعده‌های دوستانه و حضور در طبیعت و انجام ورزش‌های گروهی  … را نوع دیگر ارتباطات برشمرد و اظهار کرد: نوع دیگر ارتباط از جنس تماس‌های اجتناب‌ناپذیر در خیابان و تاکسی و مترو و فضاهای اجتماعی با دیگران است. همچنین نوع دیگر ارتباطات، ارتباطات میان‌فرهنگی و با افراد وابسته به جهان‌های فرهنگی دیگر است.

برخی پیامدهای مثبت کرونا

مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) درباره آثار و پیامدهای کرونا و تأثیر آن بر زندگی اجتماعی، بیان کرد: فعال‌سازی استعدادها و افزایش خلاقیت برای کشف رویه‌های جدید یکی از آثار کروناست. کرونا ظرفیت‌ها و استعدادهای خفته انسانی را بیدار کرد تا بتوانیم شرایط موجود را تغییر دهیم و حساسیت افراد جامعه را نسبت به مسئولیت مدنی، اخلاقی و اجتماعی افزایش داد؛ اینکه افراد تصور می‌کنند گاهی ممکن است قاتل یا مقتول باشند یا ویروس را از دیگران بگیرند یا به دیگران منتقل کنند نشانه توجه به مسئولیت حقوقی، اخلاقی و اجتماعی است.

استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) هم‌سویی با سیاست‌های دولت را یکی دیگر از آثار کرونا بیان و اضافه کرد: این میزان از تمکین و همسویی با سیاست‌های دولتمردان بی‌سابقه است؛ همچنین این بیماری به ما اخلاق، ادب و مسئولیت اجتماعی را یاد داد. اثر دیگر آن تقویت فردگرایی است؛ کرونا در برخی سطوح این زمینه را تشدید کرد زیرا استعداد فردگرایی در انسان‌ها غالب است. لذا جمع‌گرایی کمرنگ‌تر شد.

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: ابتدا تصور می‌شد این ویروس اگر مناسک جمعی را به تعطیلی بکشاند و همبستگی اجتماعی را به مخاطره می‌اندازد، ولی این همبستگی در اشکال دیگری بازتولید و حتی در برخی موارد این همبستگی به خصوص در عرصه مجازی بیشتر شد. اثر دیگر آن رسانه‌ای شدن بیشتر عرصه‌های زندگی است. این میزان توسل به رسانه‌ها به ویژه در فضای مجازی برای دریافت خدمات مختلف، بسیار زیاد شده است.

وی افزود: کرونا سواد رسانه‌ای ما را تقویت کرد و بیشتر افراد به خصوص دانش‌آموزان ملزم به ارتباط بیشتر با رسانه شدند و استعدادها در این جهات فعال و ظرفیت‌های رسانه بیشتر شناخته شد، گرچه طبیعتاً مخاطرات بیشتری هم زیست‌بوم اجتماعی و فرهنگی را تهدید می‌کند؛ همچنین اثر دیگر آن تشدید و تصدیق ضرورت ایجاد دولت الکترونیک است و شاید در آینده نزدیک به این دولت تجهیز شویم.

شرف‌الدین تصریح کرد: اثر دیگر این بیماری واداشتن افراد به تغییر رویه‌های معمول بود، مثلاً دورکاری که قبلا تابو بود در برخی سازمان‌ها محقق شد و افراد متوجه شدند که می‌توانیم با هزینه کمتر وظایف شغلی را با کیفیت بهتری ارائه دهیم. تقلیل ارتباطات متقابل به خصوص خانوادگی، مهمانی‌ها، جشن‌ها، عزاداری‌ها و… از دیگر آثار آن بود. همچنین خانواده‌گرایی و ارتباطات درون‌خانوادگی در این دوران تقویت شد. ضمن اینکه ایجاد حساسیت برای اختصاصی کردن لوازم شخصی افراد هم بیشتر شده است.

افزایش کمک‌های مؤمنانه

وی اضافه کرد: شکوفایی ظرفیت‌های امدادگری و کمک‌های مؤمنانه به افراد نیازمند، توجه به فرصت‌هایی(مانند زیارت و مسافرت بی‌دغدغه و دید و بازدید خانوادگی و در آغوش گرفتن همدیگر) که در شرایط عادی و قبل کرونا داشتیم و چون الان از آن محروم هستیم، بیشتر قدر آن را می‌دانیم از دیگر تأثیرات کرونا محسوب می‌شود.

شرف‌الدین با بیان اینکه تدوین پروتکل‌های ارتباطی برای این شرایط ضروری است، اظهار کرد: تاکنون هرچه دستورالعمل تدوین شده مربوط به موضوعات بهداشتی است، ولی دستورالعملی در مورد ارتباطات به صورت عام نداریم. برخی معتقدند کرونا سبب افت آموزش و کیفیت درسی دانش‌آموزان شده است؛ همچنین عوارض جسمی و روحی ناشی از استفاده زیاد از رسانه‌ها که جنبه اعتیاد و بیماری به خود گرفته از دیگر مضرات آن است؛ کاهش فرهنگ سوگواری از دیگر آثار کروناست؛ در کشوری که روزانه بیش از ۴۰۰ نفر در آن می‌میرند بابد بسیار گریست، ولی این مرگ‌ها برای ما عادی شده است. معمولاً در عزاداری بیشتر ابزار همدردی می‌کنیم، ولی در این شرایط مجبوریم خود را شاد نگه داریم و از کنار این وقایع عبور کنیم.

برخی عوارض روحی و جسمی کرونا

استاد مؤسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: عوارض روحی و جسمی ناشی از در خانه ماندن و احساس ملامت و انزوا و …، بهانه‌یابی برای قطع یا محدودسازی غیرموجه برخی ارتباطات و  افزایش آمادگی برای ابراز خشونت‌های نمادین و فیزیکی از دیگر عوارض کروناست که به دلیل ملالت‌های زیاد اقتصادی و اجتماعی، آستانه تحریک‎پذیری افراد کاهش یافته است. ضمن اینکه تقویت دینداری فردی و درونی به جای بیرونی و نهادی از دیگر آثار این بیماری محسوب می‌شود.

وی با ذکر اینکه شکل‌گیری برخی شبهات اعتقادی از دیگر عوارض کروناست، تصریح کرد: زمینه‌یابی بیشتر برای بروز برخی آسیب‌ها و انحرافات به دلیل بیکاری و … از دیگر پیامدهای منفی کروناست که سرقت و ناامنی روانی و زورگیری و حمله با اسلحه و … را تشدید کرده است. اگر دولتمردان چاره‌ای نیندیشند، افراد به خود حق می‌دهند که به کارهایی دست بزنند که در شرایط عادی انجام نمی‌دهند و شرایط کنونی را توجیهی برای درستی کار خود می‌دانند.

• ناقد/ حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر غلامرضا پرهیزکار: کرونا و توسعه سرمایه‌داری پلت‌فرمی و کاهش سیاست‌زدگی

حجت‌الاسلام پرهیزکار در این نشست بیان کرد: یکی از مواردی که در مورد تأثیرات کرونا کمتر به آن پرداخته می‌شود اثرگذاری بر ارتباطات سیاسی در عصر کروناست. در گذشته گروه‌بندی‌های سیاسی به دو دسته اصلاح‌طلب و اصول‌گرا تقسیم می‌شدند، ولی در ایام کرونا، این دسته‌بندی تضعیف شده و گروه‌بندی جدیدی رخ داده است؛ کسانی که مقید به رعایت موارد بهداشتی و اجتماعی و کسانی که بی‌مبالات و بی‌خیال نسبت به این موارد هستند.

پرهیزکار افزود: اگر ایران را در این زمینه با آمریکا مقایسه کنیم، می‌بینیم کرونا در درون دسته‌بندی‌های سیاسی آن کشور قرار گرفت؛ اگر تصاویر و فیلم‌هایی که از آنجا منتشر می‌شود، ببینید طرفداران دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در زدن ماسک رفتار متفاوتی دارند و عمدتاً دموکرات‌ها کمتر از ماسک استفاده می‌کنند.

استادیار مؤسسه امام خمینی(ره) با بیان اینکه میزان مشارکت مردم در انتخابات این دوره آمریکا بیشتر از دوره‌های دیگر شد، گفت: شاید این موضوع ناشی از کرونا باشد، ولی برعکس با وجود کرونا بار سیاست‌زدگی بر دوش کشور ما کمتر شده است.

پرهیزکار تصریح کرد: در انواع ارتباطات اجتماعی که در جامعه داریم چند اتفاق بیشتر قابل ملاحظه است؛ ابتدا اینکه شاهد کاهش اصل ارتباطات هستیم، همچنین بعد عاطفی این ارتباطات کمرنگ‌تر شده است، در جایی که ارتباط چهره به چهره داریم ارتباطات ناقص انجام می‌شود و نمی‌توانیم صورت افرادی که آنها را دوست داریم ببینیم و یا ابراز عواطف کامل داشته باشیم، همچنین احساس ترس و ناامنی در فضای حقیقی هم ایجاد شده است ضمن اینکه تقریباً مجموعه ارتباطات اجتماعی به سمت فضای مجازی کوچ پیدا کرد.

استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اضافه کرد: نگرانی‌ها نسبت به تولیدات غذایی و حتی صنعتی، محیط زیست و … هم تشدید شده است؛ ضمن اینکه مدرنتیه در کنار آثار مثبت، دنیای پرمخاطره‌ای برای بشر ایجاد کرده بود و کرونا این مخاطرات را تشدید کرد؛ لذا احساس ترس و اضطراب بیشتری برای ما شکل گرفته است که براساس تحقیقات در میان زنان بیشتر از مردان است.

پرهیزکار اضافه کرد: این اضطراب به جایی رسیده که حتی وقتی می‌خواهیم دست به بدن خود یا وسایل شخصی خودمان هم بزنیم نگران ویروس هستیم. در سطح اجتماعی و دینی هم تغییراتی ایجاد شده و به سمت دینداری فردی رفته‌ایم. همچنین جامعه کمتر سیاسی شده است.

وی افزود: اگر در گذشته نسبت به ارتباطات مجازی تردید وجود داشت، الان به ضرورت تبدیل شده است؛ به حد محدودی از نیازهای عاطفی قانع شده‌ایم و البته احساس ناامنی در ارتباطات فضای حقیقی را هم در این عرصه نداریم.

استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: چه کرونا دست‌ساز باشد و چه طبیعی، زمینه رشد فضای مجازی را زیاد کرده است؛ همچنین سرمایه‌داری پلت فرمی به عنوان شیوه جدید سرمایه‌داری نوین بر اثر کرونا در حال نهادینه شدن در دنیاست.

منبع : ایکنا