راهکارهای مقابله با افزایش سن ازدواج و ترغیب جوانان به تشکیل زندگی مشترک
عبدالرضا آتشینصدف/
برای مقابله با افزایش سن ازدواج و ترغیب جوانان به تشکیل زندگی مشترک راهکارهای مختلفی پیشنهاد شده است که برخی از آنها عبارت از موارد زیر هستند.
1)اقدامات پیشگیرانه[1]
قـدر مسلم این است که اقدامات پیشگیرانه در زمینه انحرافات اخلاقی و برنامهریزی برای ازدواج در زمان مناسب، در قدم اول به خود جوانان مربوط میشود که با پیروی از دستورات اسلامی مبنی بر اقدام بهمـوقع بـرای ازدواج و مـقاومت در برابر وسوسه، از خطرات احتمالی پیـشگیری کـنند. در مـرحله بعد، خانوادهها و سازمانهای اجتماعی، بهویژه دولت، در مورد ازدواج جوانان نقش و مسئولیت خطیری را بر عهده دارند.
الف.نقش والدین در ازدواج جوانان
نقش خانواده در بهینهسازی سـن ازدواج و پیـشگیری از انـحرافات اخلاقی جوانان، نقشی مهم و اساسی است. والدین میتوانند با اقدام بهموقع برای ازدواج فرزندانشان و دست برداشتن از سختگیریهای بیمورد، رسومات و سنتهای غلط و انتظارات و توقعات نابجا از فرزندان، زمینه ازدواج بهمـوقع آنان را فـراهم نموده و به مسئولیت دینی و اخلاقی خود عمل کنند.
ب.مسئولیت دولت در تسهیل امر ازدواج جوانان
هریک از نهادهای اجتماعی، عهدهدار مسئولیتها و وظایف مشخصی از کارکردهای یک جامعه هستند. فرآیند عملکرد این نهادها و نـیز تـعامل بـین آنها، چگونگی حرکت یک جامعه را مشخص میسازد. دولت بهعنوان یکی از مـهمترین نـهادهای اجتماعی، مسئولیت حراست از ارزشهای فرهنگی، ایجاد زمینه برای رفاه اجتماعی و تسهیل ازدواج جوانان را بر عهده دارد. در فرهنگ اسـلامی، بـر تـعاون اجتماعی و رسیدگی به امور جوانان تأکید شده و بخشی از بیتالمال برای تـسهیل ازدواج جـوانان اختصاص یافته است.
2)راهکارهای فرهنگی آموزشی[2]
- اقدام فرهنگی: خصوصاً از طریق رسانهها در جهت تغییر نگرش عمومی که مبتنی بر توقعات نابجای اقتصادی است.
وظیفه رسانهها و انسانهای فکور و شخصیتهای دلسوز اجتماعی در این زمان، القاء دید واقعگرایانه به قشرهای مختلف اجتماع در زمینه ازدواج است که با توجه به عدم امکان فراهم شدن اموری از قبیل شغل و مسکن مناسب برای اکثر جوانان تا سالیان متمادی، نمیتوان توقع حل این مشکل را از راه اقتصادی در کوتاه مدت داشت.
- سوقدادن نگرش خانوادهها در جهت اهمیت فوقالعاده دادن به ازدواج فرزندان
مهمترین عاملی که در ازدواج نقشی بهسزا دارد، خانواده است؛ چون در اکثر موارد تا خانواده نخواهد، به هیچوجه ازدواج رخ نخواهد داد؛ گرچه دولت و تمام ارگانهای مربوطه بخواهند که جوان به سر و سامان برسد. اگر خانوادهها واقعاً بخواهند و حرکت کنند، این خواست و حرکت آنها، حتی دولت و کل جامعه را نیز حرکت خواهد داد. این تغییر نگرش باید از طریق رسانهها خصوصاً صدا و سیما با تهیه و تولید مصاحبه، فیلمها و سریالهای متناسب با این موضوع و همچنین توسط مبلغان محترم در محافل و مجالس مذهبی، صورت پذیرد.
- اعطاء بینش به جوانان در جهت تلاش برای رفع موانع فرهنگی ازدواج
در این راستا ابتدا باید خود جوان باور کند که با تعلل و تأخیر انداختن ازدواج، نقد جوانی را از دست میدهد و در قدم بعدی برای رفع موانع آن تلاش کرده و سعی کند افکار خانوادهاش را تغییر دهد و آنها را راضی نماید که لااقل به خاطر شرایط کنونی دست از توقعات خود بردارند.
- توجه دادن به خانوادهها در مورد صلاحیت تازه جوانها برای ازدواج
باید به خانوادهها توجه داد خدایی که در جوان احساس نیاز جنسی و عاطفی را بیدار کرده است، صلاحیت پاسخگویی به آن را از راه ازدواج به وی عطا نموده است. در تازه جوان، استعداد ذاتی پذیرش مسؤولیت خانواده وجود دارد که باید با وارد شدن به مرحله عمل شکوفا شود، همانند ورزشکاری که تا وارد میدان تمرین عملی نشود، نمیتواند استعداد خود را شکوفا کند و در مسابقه برنده شود. تازه جوان، تا عملاً زیر بار مسؤولیت نرود احساس مسؤولیت او به فعلیت نمیرسد. ازاینرو، خانواده باید با ازدواج، او را در میدان زندگی وارد کرده و با همراهی او در این راه، بهتدریج وی را برای پذیرش عملی مسؤولیت خانواده آماده کند.
- ممکن نشان دادن ازدواج آسان
میتوان با پخش نمونههای عملی از ازدواجهای آسان از سیما در قالب مصاحبه و فیلم و برنامههای ترکیبی، ممکن بودن آن را به خانواده و خود جوانان نشان داد.
- ترغیب شخصیتها و متمکنان به انجام ازدواج آسان (بدون خرج و مراسم سنگین) برای فرزندانشان در جهت فرهنگ شدن ازدواج آسان در جامعه
- سعی در رفع ترس جوانان از ازدواج
اغلب جوانان از شکست در زندگی میترسند، باید به آنان تذکر داد که احتمال شکست در بسیاری از حرکتها وجود دارد؛ در این موارد باید سعی کرد با تدبیر، احتمال شکست را کاهش داد؛ نه اینکه از آن کارها صرفنظر کرد.
- توجه دادن به خانوادهها در خصوص آثار منفی مهریه سنگین
بسیاری از خانوادهها تصور میکنند با قرار دادن مهریه سنگین برای دخترشان، پایداری زندگی او را تضمین کردهاند؛ درحالیکه در آموزههای دینی، زنی که مهرش بالا باشد، شوم خوانده شده و این حقیقتی است که دین، آن را به ما ارائه نموده و رعایت آن، مانع از همپاشیدگی خانواده است. چهبسا خانوادههایی که فقط بهخاطر همین موضوع با بحران مواجه میشوند و یا وصلتهایی که فقط بهخاطر آن سر نمیگیرد و عواقب بدی را بهدنبال میآورد.
- فعالسازی صاحبان سخن و قلم در جهت تسهیل ازدواج
- عدم پخش برنامههایی که جوانان را از ازدواج باز میدارد.
بیشتر اوقات صدا و سیما نزاع زوجین را به تصویر کشیده و باعث تأثیر منفی در ذهن جوانها و خانوادههایی که قصد ازدواج برای آنان را دارند، میشود. این برنامهها با ایجاد رعب و وحشت در دل جوانان، تا حدود زیادی آنان را از اقدام به ازدواج باز میدارد.
- آشنا کردن مردم با نظر دین در مورد آسانگیری ازدواج و همچنین ارتقاء سطح ایمان آنان.
در صورت بالا رفتن ایمان، دنیا، تجملات و تشریفات آن برایشان بیارزش خواهد شد.
- بررسی سیره اهل بیت 8 در مورد ازدواج آسان و بیان آن
- اصلاح فرهنگ شغلی
باید جوانان را توجیه و ترغیب کرد که با در نظر گرفتن استعداد، علاقه و امکانات خود شغلی را انتخاب کنند؛ نه اینکه تا یافتن پست و شغل دولتی بیکار بمانند. البته باید در جهت تطبیق فرهنگ جامعه با این تفکر نیز اقدام کرد.
- نقد فرهنگ غلط لزوم ازدواج فرزند بزرگتر قبل از کوچکتر
- افزایش سطح آگاهی و اطلاعات جوانان و خانوادهها در مورد ازدواج و مزایای مرتبط با آن و همینطور خطرات ناشی از بالا رفتن سن ازدواج.
- برگزاری کلاسهای آموزشی درباره ازدواج و تحلیل و بررسی پیامدهای به تأخیر انداختن آن؛
- ایجاد مراکز ویژه برای شـناختن مـوقعیتهای افراد طالب ازدواج و فراهم کردن زمینه آشنایی خانوادهها و خواستگاری در مواردی که با معیارهای مورد نظر دخـتر و پسـر همخوانی داشته باشد؛
- فراهم کردن امکانات ازدواج بهدور از مخارج غیرضروری و در چهارچوب فـرهنگ دیـنی، از نـوع ازدواجهای گروهی که در سالهای اخیر شاهد برگزاری ساده و صمیمی آنها بودهایم تا به این وسـیله جـوانان بـتوانند با صرفهجویی، زمینه یک زندگی ساده و سالم را فراهم کنند؛
- قـرار دادن افـرادی که ازدواج کردهاند در اولویتهای اشتغال و در واقع، توجه به اشتغال جوانان بهدور از تبعیض و رابـطهمـحوری؛
- فرهنگسازی ازدواج ساده و منطبق با معیارهای اسلامی کـه یـکی از راهـکارهای اصلی در حل مشکلات ازدواج جوانان بوده اسـت و بـاید از سوی رسانهها دنبال شود. اگر معیار ما در ازدواج و انتخاب همسر، اسلام باشد، همه یـا اکـثر این مشکلات وجود نخواهد داشـت؛
بـاید بینش جـوانان، نـوجوانان و خـانوادهها نسبت به زندگی و ازدواج اصلاح شود تـا بـتوان مقدمات ازدواج آنان را در زمان مناسب و با الگوگیری از امامان معصوم 8 که پیـش از 20 سـالگی اقدام به ازدواج مینمودند، فراهم کـرد.
- باید تدابیری از سوی مـربیان، مـسئولان فرهنگی و دولت در نظر گرفته شـود کـه جوانان و نوجوانان در ابعاد گوناگون جسمی، جنسی، عقلی، اجتماعی، عاطفی و اقتصادی بهطور هـماهنگ و مـتناسب رشد نمایند. آنچه در حال حـاضر مـشاهده مـیشود ناهمترازی رشـد و بـلوغ جنسی و جسمی با دیـگر ابـعاد رشد یعنی رشد عقلی، اجتماعی، اقتصادی و عاطفی جوانان و نوجوانان است.
ازاینرو، جوانان سالها پس از رسـیدن بـه بلوغ جنسی، منتظر یافتن شغل مـناسب، تـکمیل تحصیلات و دیـگر پیـشنیازهای زنـدگی باقی میمانند که در نـتیجه، یا اصلا به آن دست نمییابند و یا وقتی به آنها میرسند که دیگر شادابی، طـراوات و انـگیزه ازدواج را ندارند. در هر دو صورت، زندگی آسیبپذیر و در مـعرض خـطرات جـدی اسـت.[3] [4]
3)راهکارهای اقتصادی
- ایجاد فرصتهای شغلی مناسب برای جوانان و محدود شدن اشتغال دختران توسط دولت.
- حل مشکل مسکن جوانان توسط دولت.
- کم کردن هزینههای مربوط به مراسم و خریدهای ازدواج با اختصاص سالن و فروشگاههای مخصوص و …
- ترغیب خیرین برای کمک به ازدواج جوانان.
4)ازدواج و تحصیلات
- ساماندهی مشاوره ازدواج و همسریابی در جهت ایجاد امکان یافتن مورد مناسب برای ازدواج.
- لزوم محدود شدن اشتغال دختران.
- ایجاد سهمیه بیشتر در دانشگاه برای پسران.
- مساوی شدن تعداد دفعات امکان شرکت دختران و پسران در کنکور.
- ممنوع شدن تحصیل دختران در رشتههای مخالف با روحیات زنان.
تدابیر زیر برای حل مشکلات ازدواج در دوران تحصیل قابل انجام است:
الف. تغییر قانون «اخراج دختران ازدواجکرده از مدارس» به «اخراج افراد برهم زننده امنیت اخلاقی مدرسه»؛ به این معنا که بهجای اخراج دختران ازدواجکرده، هرکس با رفتار یا گفتار یا پوشش و آرایش و یا آوردن عکس و فیلم و … زمینه تحریک جنسی عاطفی دیگر دانشآموزان را فراهم کند، چه مجرد و چه متأهل، اخراج شود.
ب. اولویت دادن به متأهلان در پذیرش برای تحصیلات عالی.
ج. امتیاز دادن به دانشجویان متأهل از قبیل:
- مرخصی ازدواج
- پرداخت کمک هزینه توسط دانشگاه و بازپرداخت در طول دوران اشتغال
- امکان انتقال دانشجو به دانشگاه نزدیک محل سکونت بهدلیل ازدواج
- کم کردن هزینه تحصیل برای متأهلان
- تأمین اشتغال متأهلان در هنگام تحصیل
- ایجاد و تخصیص خوابگاههای متأهلی
[1] . تحلیل روانشناختی افزایش سن ازدواج و نقش آن در انحرافات اخلاقی جـوانان
[2] . https://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=934&articleID=645264
[3] . تحلیل روانشناختی افزایش سن ازدواج و نقش آن در انحرافات اخلاقی جـوانان
[4] . بررسی آسیبشناختی اجتماعی بالا رفتن سن ازدواج از دیدگاه دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه