جلسه دوازدهم زندگی معنوی
نکته آخر دربارة تدارک معاصی:
سؤال: موضع ما نسبت به گناهان پیشین، باید چگونه باشد؟
پاسخ: دو موضع، ممکن است داشته باشیم: 1ـ ماندن 2ـ عبور کردن
از نظر قرآن، موضع دوم، صحیح است نه موضع اول؛ توضیح آنکه: یکی از واژههای بسیار زیبای قرآنی، واژة عبرت است. معنای اصلی این واژه، «عبور» است؛ یعنی گذر کردن. واژة «عبرت» در قرآن، دو نوع کاربرد داد؛ یکی برای امم سابقه و دیگری برای دنیا.
کاربرد اول: انسانها نسبت به گذشته و آینده، سه دسته میشوند:
1) گذشته گراهای افراطی: فقط در خاطرهها سیر میکنند مانند افراد مسن و پیر (دیدن گذشتهها و ماندن)
2) آیندهنگرهای افراطی: فقط در آینده، زندگی میکنند: مانند اغلب جوانان (ندیدن گذشتهها)
3) معتدل: با یک چشم به گذشته و با چشم دیگر به آینده مینگرند و از گذشته برای آینده، بهره میگیرند (دیدن و گذرکردن)
از نظر قرآن، دو دسته اول، مردود و باطل است و نگاه صحیح است که امّتهای گذشته را ببیند و برای آینده، از آنها عبرت بگیرد؛ زیرا راههایی که انسان میتواند برود سه دستهاند:
1) راههایی که پیشینیان رفته و به بنبست خوردهاند که او نباید رود.
2) راههایی که پیشینیان رفته و به بنبست نخوردهاند که او نباید برود.
3) راههایی که پیشینیان نرفتهاند و او میتواند برود.
کاربرد دوم: انسانها نسبت به دنیا و آخرت، سه وضعیت دارند:
1) دنیاگران افراطی «اثا قلتم فی الارض»که فقط با مرگ از این زمین جدا میشوند. (اکثریت آدمیان)
2) آخرت گرایان افراطی؛ که فقط به آخرت چسبیده و دنیا را رها کردهاند. «رهبانیة ابتدعوها»
3) کسانی که از دنیا عبور میکنند و برای رسیدن به آخرت، از آن توشه میگیرند: «و ابتغ فیما آتاک الله الدار الآخرة و لاتنس نصیبک من الدنیا»
توجه: هر چه به تو دادند فقط به بُعد توجه کن ببین چگونه میتوانی از آن برای آباد سازی ابدیّت استفاده کنی.
نکته: در قرآن، بعد از لفظ «لعبرة» واژة «أولی» آمده مثل «لِأولی الألباب». «لبّ» یعنی عقل خالص، خرد خالص و ناب.
توضیح بیشتر: در هر انسانی دو دستگاه وجود دارد: 1ـ عقل 2ـ هوای نفس. بین این دو، معمولاً تعارض وجود دارد. اگر انسان به هوای نفس گفت «نه» خدا عقل او را از نظر خلوص، یک درجه افزایش میدهد. هر چه میزان خلوص بالاتر رود ارزش بیشتری پیدا میکند. با تحمّل نار دنیوی، خلوص عقل بیشتر شده تا جایی که کاملاً خالص میشود و این یعنی «لبّ». فقط عقل خالص است که عبرت بودن امّتهای سابقه را میفهمد.