زندگی معنوی ـ جلسه پنجاه وچهارم ـ مورخ 26/ 2/ 95
در جلسه گذشته در توضیح موضوع اطعام، به عنوان دوازدهمین عامل برکت‌زا، گفته شد که برکت در اطعام علاوه بر اطعام کننده، شامل سفره و اهل خانه نیز می‌شود. ولی نباید به وقت اطعام، سخت گیری کرد و خود و دیگران را بیش از حد به سختی انداخت. باید توجه داشت که فکر و نیت سالم داشتن در اطعام، آن را گوارا و با لذت می‌سازد و اهتمام به اطعام و داشتن روحیه اطعام مهم‌تر از اطعام است.
و اما ادامه بحث:
عامل سیزدهم: صله رحمش
«صله» به معنای وصل است و «رحم» به معنای محل زایش؛ اما «صله رحم» در اصطلاح به معنای رابطه خویشاوندی است. رحم هم‌خانواده رحمان و مظهر اسم رحمان است. در دو روایت از رسول خدا (ص)، برکت و توسعه یافتن رزق با انجام صله رحم، تضمین شده است:
إنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ لَتَزیدُ فِی الرِّزقِ؛[1] به یقین، صله رحم، روزى را مى‌افزاید.
مَن ضَمِنَ لی واحِدَةً ضَمِنتُ لَهُ أربَعَةً: یَصِلُ رَحِمَهُ فَیُحِبُّهُ اللَّهُ، ویُوَسِّعُ عَلَیهِ فی رِزقِهِ، ویَزیدُ فی عُمُرِهِ، ویُدخِلُهُ الجَنَّةَ الَّتی وَعَدَهُ؛[2] هرکه یک چیز را براى من ضمانت کند، من چهار چیز را براى او ضمانت مى‌کنم: کسى که به بستگان خود رسیدگى کند: خدا دوستش مى‌دارد، روزى‌اش را مى‌افزاید، عمرش را طولانى مى‌کند، و او را به بهشتى که وعده داده، وارد مى‌نماید.
نکات مربوط به صله رحم:
1. آنچه در صله رحم مهم است ایجاد ارتباط خویشاوندی همراه با صمیمیت و احسان است، نه دخالت و تجسس و ورود به حریم خصوصی افراد.
2. صله رحم، خودش موضوعیت ندارد بلکه هدف اصلی، احسان و نیکوکاری به خویشاوندان و حل مشکلات ایشان است. بنابراین، تمام آثار صله رحم به دستگیری و بخشندگی در آن برمی‌گردد نه صرف ارتباط و دید و بازدید.
عامل چهاردهم: میانه‌روی و اعتدال
در روایتی از رسول خدا (صلى الله علیه و آله) آمده است:
مَنِ اقتَصَدَ فی مَعیشَتِهِ رَزَقَهُ اللَّهُ، ومَن بَذَّرَ حَرَمَهُ اللَّهُ؛[3] هرکه در زندگانى‌اش میانه‌روى کند، خداوند روزى‌اش مى‌دهد؛ و هرکس ولخرجى کند، خداوند، محرومش مى‌سازد.
نکاتی درباره اعتدال و میانه‌روی
1. اصل اعتدال و میانه‌روی در تمام مراحل زندگی جاری است نه فقط در راه رفتن و یا در رزق.
2. میانه‌روی نقطه مقابل اسراف است؛ زیرا اسراف یعنی تجاوز از حد. طبعاً میانه‌روی یعنی رعایت حدود هر چیز.
3. اعتدال یک اصل کائناتی است؛ یعنی اگر فردی میانه‌روی را رعایت نکند و در هر چیزی از حدّش فراتر رود، کائنات او را متوقف ساخته و قدرت تسخیر او بر طبیعت، کاهش خواهد یافت. پس هرگاه در کاری شکست خوردی بدان که افراط کرده و از حدّ گذرانده‌ای.
4. آنهایی که اهل اعتدال و میانه‌روی هستند، هیچ‌گاه توقف ندارند و شکست نمی‌خورند.
5. توقف‌ها و افراط‌ها از یک سنخ هستند؛ مثلا اگر فردی در موضوع شهوت و یا مال اندوزی حریص باشد و از اعتدال خارج شود در همین امور متوقف خواهد شد و درها را به روی خود خواهد بست.
حاصل آن که صله رحم و میانه‌روی از جمله عوامل برکت‌زا هستند؛ البته با رعایت قیودی که مطرح شد.
[1]. محمدی ری شهری، خیر و برکت از نگاه قرآن و حدیث، ص420. [2]. همان. [3]. همان، ص 422.