معماری و سبک زندگی دگرگونی معماری فضای مسکونی در اثر تحولات سبک زندگی معاصر

چکیده

در حقیقت این تحقیق، تفسیری از تحولات معاصر ایران است؛ تحولاتی که به باور بسیاری از اندیشمندان منجر به گسست و گم‌گشتگی فرهنگی-اجتماعی در جامعه ایران شد و به تعبیری آشفتگی کنونی معماری نیز ماحصل آن است.

در راستای هدف رساله پرسش‌های گوناگونی مطرح شده است، برای پاسخ به این پرسش‌ها مطالعات جامعی در تاریخ معاصر ایران از زوایای مختلف مانند اقدامات حاکمیت‌ها، ظهور آموزش‌های نوین، نوع فعالیت میسیونرهای مسیحی، رویکرد نهضت‌های فکری گوناگون، مسأله تجدد زنان، و غیره صورت گرفته است. سپس برای روشن‌شدن ارتباط این رویدادها با تحول معماری و سبک زندگی، چهار موضوع (ذیل چهار حوزه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی) که از جامعیت بیشتری برخوردار بودند انتخاب شده و به‌طور دقیق‌تر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

این چهار موضوع عبارتند از: ظهور و پررنگ‌شدن نقش معماران ارمنی (در شرایطی که اقلیت جامعه ایران را تشکیل می‌دادند) به مدد اقدامات میسیونرهای غربی در ایران؛ توسعه شهرهای نفتی با الگوی شهرهای استعماری مانند دهلی‌نو توسط شرکت بی‌پی انگلستان و تبلیغ آن‌ در شهرهای دیگر؛ کاربست جهش‌گونه مدل‌های غربی توسط حکومت پهلوی در سه مقیاس شهر، خانه، و خانواده؛ و رونق مصرف‌گراییِ آمریکایی و واردات گسترده اسباب و اثاثیه مصرفی در پی برخی اقدامات آمریکا در جهت بسط و تثبیت فرهنگ مصرف‌گرایی در ایران.

پارادایم تحقیق پیش‌رو، کیفی و از گونه تفسیری-تاریخی است. در این روش، داده‌های مختلف تاریخی جمع‌آوری و دسته‌بندی شده و با شکلی روایت‌گونه مورد تفسیر قرار می‌گیرد. پژوهش حاضر نشان می‌دهد شیوه معماری همانا شیوه زندگی است و تحول شکل معماری به‌طور مستقیم تحت تأثیر و تأثر شکل زندگی است. همچنین این پژوهش با تمرکز بر تحلیل نقش مولفه‌های بیرونی بر تحولات معاصر در شیوه زندگی و معماری، نشان می‌دهد که این تحولات متأثر از اقدامات و مداخلات قدرت‌های غربی با اهداف گوناگونی نظیر بسط لیبرالیسم و نفوذ فرهنگی هستند. سطح و شیوه این مداخلات و اقدامات به گونه‌ای بوده که جامعه ایرانی فرصت آن را نیافت تا در رویارویی با مدرنیته غربی، با تأمل و تدریج مواجه گردیده و بتواند موجبات پیشرفت و توسعه خود را بر مبنای فرهنگ و قابلیت‌های سرزمینی خویش بنیان نهد.

استاد راهنما: حمیدرضا انصاری

استاد راهنما: مهدی حجت

دانشجو: کیان دهقان

کلید واژه: سبک زندگی، فضای سکونت

دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا – دانشکده معماری – 1400– [دکتری تخصصی (PhD)]