پورنوگرافی یا هرزه نگاری، علل و زمینه های گرایش جوانان به آن
پایش: منظور از پورنوگرافی یا هرزه‌نگاری چیست؟ و شامل چه مواردی می شود؟
پورنوگرافی به هر نوع نمایشِ کلامی یا بصری اَعمال جنسی تحریک‌کننده گفته می‌شود. هدف در پورنوگرافی، نمایش دادن جاذبه‌های جنسی افراد به‌مثابه سوژه‌های جنسی برای لذت بردن دیگران است. مواد پورنوگرافیک برای برانگیختگی جنسی به‌کار می‌رود. پورنوگرافی از طریق رسانه‌هایی چون کتاب، مجله، مراسلات پستی، ویدئو، تلویزیون‌های کابلی، سی‌دی‌رام‌ها، فاکس، تلفن و شبکه‌های کامپیوتری به نمایش گذاشته می‌شود.
پایش: از یک‌ده گذشته تاکنون در دنیا چه تعداد وب‌سایت پورنوگرافی وجود دارد و براساس تحقیقات انجام شده، صنعت پورنوگرافی چه گروه‌های هدفی را و تا چه اندازه تحت‌تأثیر قرار داده است؟
در سال ۱۳۸۵، حدود ۱۰۰ هزار وب‌سایت پورنوگرافی غیرقانونی کودکان وجود داشته است. بر اساس تحقیقی که در آمریکا انجام شده، ۲۰ درصد کودکان (۱۰ تا ۱۷ ساله) به‌طور ناخواسته پیشنهاد جنسی آن‌لاین دریافت کرداند. نحوه عملکرد وب‌سایت‌های پورنوگرافی کودک در مواجهه با این گروه سنی، به‌گونه‌ای بوده که ۷۰ درصد پیشنهادهای جنسی به کودکان در زمانی رخ داده است که بچه‌ها مشغول کار با کامپیوتر خانگی در کنار انجام تکالیف خود بوده‌اند و نیز ۶ درصد کودکان ۱۰ تا ۱۷ ساله از طریق اینترنت، مورد تهدید یا حمله جنسی قرار گرفته‌اند. برای جوانان ۲۰ ساله، ستاره‌های پورن یکی از انواع مدل‌های مرجع برای «ابراز خود» بوده است. یکی از علایم جهت‌گیری جنسی زنان این است که شمار زنانی که پورنوگرافی را نه به‌همراه همسر بلکه به تنهایی بازدید می‌کنند رو به افزایش است. در یک پیمایش انجام گرفته شده در سال ۲۰۰۳، ۴۸ درصد خانواده‌ها گفته بودند که پورنوگرافی یک مشکل اساسی در خانه آنان است. این صنعتِ شوم، بیشتر کودکان، نوجوانان و جوانان را هدف محتویات مستهجن خود قرار داده است.
پایش: علل و زمینه‌های گرایش جوانان و نوجوانان به هرزه‌نگاری چیست؟
در حال حاضر، محتویات پورنو علاوه بر شبکه‌های ماهواره‌ای در فروشگاه‌های اینترنتی به‌صورت فزاینده‌ای رشد کرده و علی‌رغم فیلترینگ، با نصب سادهٔنرم‌افزارهای ضد فیلتر در دسترس قرار دارند. نوجوانان و جوانان، بیش از هر گروه سنی دیگر در پی هویت‌یابی و تجربه فضاهای جدید و پر هیجان و مخاطره است و لذا مواد پورنو، بخش وسیعی از آنان را به‌سوی محیط‌های متعدد و اغواگر اینترنتی جذب می‌کند.کنجکاوی، میل به شناخت ماهیت امر جنسی و روابط مربوطه و بیش از همه، نیاز به پاسخ به محرکات جنسی، موجب می‌شود که این دو گروه سنی بیش از هر رده سنی دیگر به سایت‌های پورنو مراجعه کنند و لذا بررسی‌ها نشان می‌دهد که فعالان گروه‌های مباحثه، فهرست‌های پستی، شبکه‌ها، گروه‌ها و کانال‌های تلگرامی و وب‌سایت‌های پورنو بیشتر نوجوان و جوان هستند.
پایش: پیامدها و آسیب‌های هرزه‌نگاری کدام است؟
از جمله مهم‌ترین تبعات و آسیب‌های هرزه‌نگاری می‌توان به مواردی همچون تحقیر و تنزل احساسات عاطفی و تقلیل کنش‌های طبیعی جنسی فرد و اعتیاد به پورنو -که بسیار خطرناک‌تر از اعتیاد به مواد است- اشاره کرد. بر اساس نتایج تحقیق بنیاد ملی تحقیقات خانواده در آمریکا، ذهنیات ایجاد شده در فردِ هرزه‌نگار، می‌تواند وی را به انجام رفتارهای زننده و ضد اخلاقی سوق دهد؛ همچنین باور غلطی را در متجاوزان ایجاد می‌کند که زنان، خود باعث و عامل تحقق تجاوزند. پورنوگرافی لذت رابطه جنسی طبیعی را از بین می‌برد و زمینه تجاوز به کودکان و محارم و… را فراهم می‌کند. با روی آوردن به مشاهده و استفاده از مواد پورنو، قبح عمل نزد فرد از بین رفته و وی به‌تدریج احساس شرم از ارتکاب چنین لغزشی را از دست می‌دهد. مشاهده تصاویر پورنو، بر اساس تحقیقاتی بر یادگیری فرد تاثیر منفی می‌گذارد، در فرد معتاد و وابسته نسبت به روابط جنسی انتظار غیر واقعی و عجیب به‌وجود آورده و اعتماد و صداقت را بین زوجین مخدوش می‌کند. همچنین نتایج بسیاری از تحقیقات نشان داده است که یکی از عوامل اصلی افزایش خشونت علیه زنان و نیز افزایش بیماری‌های مقاربتی چون ایدز، ناشی از روی آوردن افراد به مواد پورنو است.
پایش: نقش هرزه‌نگاری در تغییر ذائقه جنسی کاربران و به‌طور کلی جامعه کدام است؟ آیا به خشونت جنسی و زنای با محارم می‌انجامد؟
فرد معتاد به پورنوگرافی، هر آیینه در معرض فروپاشیدگی خانواده بوده و سطح روابط جنسی‌اش به سطح یک ارتباط حیوانی عاری از احساس و عشق تنزل می‌یابد که بی‌تردید نارضایتی همسرش را نیز به‌همراه خواهد داشت.اعتیاد به پورنوگرافی موجب می‌شود که دختران در دیدگاه پسران، همچون کالا و شیئی برای لذت‌جویی انگاشته شوند و نگاه انسانی به جنس مخالف به‌شدت تنزل یابد. بیننده تصاویر پورنو همواره در تمنای تجربه واقعی صحنه‌های مستهجن است و لذا در زمان نزدیکی با همسر و شریک جنسی‌اش دچار رفتارهای بیمارگونه و خطرناک می‌شود و در صورت عدم موفقیت در بازسازی صحنه‌های ذهنی خود، دچار یاس و سرخوردگی می‌شود و گاهی به مصرف داروهای شیمیایی و مخدر روی می‌آورد تا به زعم خود، مقاومت خود را افزایش دهد در حالی‌که خود را در ورطه آسیب‌های دیگر دارویی قرار می‌اندازد. تردیدی نیست که معتاد به تصاویر پورنو، فارغ از هر تعلق دینی و اعتقادی، تنها به رفع نیاز آنی و نابهنجارش می‌اندیشد و این امکان همواره وجود خواهد داشت که یکی از نزدیکان سببی و نسبیِ او قربانی هواهای نفسانی وی شود. متأسفانه گاهی خواهر و یا برادر مورد هجمه و تجاوز این منحرفان معتاد پورنوگرافی قرار می‌گیرند.
پایش: چه عواملی موجب می‌شود که کاربران ایرانی به انتشار کلیپ‌های مستهجن و مانند آن بپردازند؟
با ظهور تلویزیون از نیمه قرن بیستم، پورنوگرافی رو به گسترش گذاشت و با پیدایش و توسعه استفاده از ماهواره و شبکه‌های تلویزیونی و نیز گسترش دسترسی به اینترنت، محدودیت‌های برقراری ارتباطات پسران و دختران کاهش و مراجعه به شبکه‌ها و وب‌سایت‌های پورنو به‌طور قابل توجهی افزایش یافت. در واقع، فناوری‌های نوین ارتباطی در سایه پدیده جهانی‌شدن، موجب تسهیل دسترسی به تولیدات و محتوای غیراخلاقی و مستهجن شده‌اند. وجود مشتریان و کاربرانی که فاقد هدف مشخص، کار و همسرند از یک‌سو و محدودیت برقراری روابط جنسی آزاد از سوی دیگر، زمینه مناسبی برای سودجویان و تولیدکنندگان مواد پورنو فراهم می‌کند تا در چنین اوضاع نابسامانی به ساخت و تولید و نشر تصاویر و کلیپ‌های پورنو روی آورده و کسب و کار نامشروع خویش را از این طریق رونق بخشند.
پایش: با نگاهی به آمارهای جهانی در این خصوص، مواجهه و مقابله جهان غرب با آسیب‌ها و پیامدهای هرزه‌نگاری چگونه بوده است؟
امروزه حدود ۸۰ درصد مواد پورنو تنها در اروپا تهیه می‌شود. در میان کشورهای اروپایی، آلمان، انگلیس، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا به‌ترتیب دارای بیشترین مشتریان مواد پورنو هستند. تنها در کشور آلمان، هر ماه مشتریان این مواد ۷۰ دقیقه در هر ماه صرف مشاهده و استفاده از برنامه‌های تولید شده می‌کنند. تا یک‌دهه پیش، حدود صدهزار سایت انتشار عکس و فیلم‌های پورنو، ویژه کودکان راه‌اندازی شده و امروزه حدود چهارصدهزار صفحه مستهجن تنها در آمریکا در دسترس کاربران قرار دارد. در سال ۲۰۱۲، ۴۳،۸% مجریان صنعت پورن و سهام‌داران بر این باور بودند که دستگاه‌های موبایل به اولین ابزار پورنوگرافی تبدیل شده است و بر اساس پژوهش‌هایی در سال ۲۰۱۵، درآمد حاصل از خدمات محتواهای بزرگ‌سالان و جنسی ویژهٔتلفن‌های همراه به ۲.۸ بیلیون دلار خواهد رسید که شامل خدمات مبتنی بر اشتراک‌های صفحات جنسی و ویدئوچت‌ها خواهد بود. تنها اشتراک‌های مفاهیم جنسی گوشی‌های همراه، درآمدی نزدیک به یک بیلیون دلار نصیب تولیدکنندگان خواهد کرد. ۷۰ درصد این درآمدها، برای تولیدکنندگان محتوای جنسی اروپای غربی و آمریکای شمالی و مخاطبان این محتواها در کاربران تبلت‌ها؛ سه برابر خواهد بود. و در نهایت، بیش از ۳۵ میلیون نفر در سرتاسر جهان، مشترک وب‌سایت‌های جنسی مبتنی بر پرداخت هزینه خواهند بود.
در کشور ما هنوز آمار مشخص و دقیقی از تعداد کاربران وب‌سایت‌های پورنو وجود نداشته و گاه آمارهای متفاوتی از سوی پژوهشگران و مسئولان ارائه می‌شود که بعضا بسیار نگران‌کننده به‌نظر می‌رسند. نقطه اختلاف در این آمارها نیز به نحوه ورود به وب‌سایت‌های پورنو بازمی‌گردد تا جایی که مسئول سابق مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال معتقد بود که بسیاری از مراجعه‌کنندگان، سهوا وارد این‌گونه وب‌سایت‌ها شده و یا مشتری ثابت آن‌ها نیستند!
در هر حال، علی‌رغم برخی گمانه‌زنی‌ها و نتایج تحقیقات محدود در جوامع خاص (بیشتر نوجوان)، خوشبختانه کشور ما در سال‌های اخیر در زمره بالاترین آمارهای بیننده وب‌سایت‌های پورنو آن‌گونه که نتایج تحقیق ابراهیم بیانی گواهی می‌داد نبوده و در جستجوهایی که به زبان انگلیسی از رایج‌ترین واژه‌های مستهجن در جهان صورت می‌گیرد، بر اساس نتایج «گوگل تِرِند»، نه تنها ایران در رتبه‌های اول تا سوم قرار ندارد، حتی جزء ده کشور اول جهان هم نیست و اغلب، کشورهای آسیای شرقی و آفریقایی، آمریکای جنوبی و اروپای شرقی در این لیست قرار دارند.
هرچند که هنوز هم کاربران نوجوان و جوان و بعضا بزرگسال با انواع و اقسام فیلترشکن و صرف وقت و هزینه بیشتر، به این‌گونه سایت‌ها مراجعه می‌کنند، اما به‌نظر می‌رسد میزان اعداد و ارقام اعلام‌شده از تعداد کاربران مراجعه‌کننده به سایت‌های مستهجن، بسیار بیشتر از آن‌چه که واقعیت داشته، نشان داده می‌شده است. در جستجوهای فارسی این واژه‌ها، که در بین کشورهای فارسی و عربی زبان مشترک است، باز هم نه ایران جزء ده کشور ابتدایی و نه تهران جزء ده شهر ابتدایی آمار «گوگل ترند» است.
متأسفانه از آن‌جایی که پورنوگرافی صنعت پردرآمد دنیای غرب است، در نتیجهٔقانون آزادی انتشار اطلاعات و اخبار و گسترش بهره‌گیری از اینترنت و امکان سادهٔعضویت و دانلود فیلم‌های مستهجن، روزبه‌روز به مشتریان آن اضافه می‌شود و لذا سرمایه‌گذاران بخش خصوصی با درک وجود چنین بازار مستعدی، همواره رو به ترقی بوده و به‌همین دلیل، طراحان و مدیران آن تا زمانی که اقدامات‌شان به رفتارهای مجرمانه و تضییع حقوق افراد منجر نشود به فعالیت خود ادامه می‌دهند. در کشور ما نیز علی‌رغم اِعمال محدودیت‌های دسترسی و از جمله فیلترینگ، مجازات سختی نیز در قوانین کشور برای ایجادکنندگان وب‌سایت و مدیریت تولید محتوای مواد پورنو در نظر گرفته شده که تنها تا حدِ قابل توجهی امکان دسترسی به وب‌سایت‌های مستهجن را کاهش داده است.
پایش: راهکارهای عام فرهنگی مقابله و مواجهه با هرزه‌نگاری چیست؟ نقش نهادهای فرهنگی در این‌باره چیست؟
از جمله مهم‌ترین راهکارهای قابل اشاره برای مواجهه و مقابله با تولیدات و مواد پورنو و هرزه‌نگاری، اقدامات فرهنگی و تربیتی و از جمله واکسینه کردن نونهالان از کانون خانواده و سپس نهادهای آموزشی و تربیتی است. در این خصوص، بی‌تردید اتخاذ تمهیداتی برای افزایش سواد رسانه‌ای والدین و مربیان پرورشی و نیز فرزندان از سال‌های اولیهٔجامعه‌پذیر شدن بسیار مؤثر خواهد بود. در واقع، تجربیات بیش از سه دهه نظارت و کنترل اجتماعی از سوی نهادهای فرهنگی و مسئول نشان می‌دهد که با تشدید اقدامات بازدارنده و تنبیهی، افرادِ نااهل و تربیت ناشده، به طریقی منویات و خواسته‌های ناثواب و اعوجاجی خود را تعقیب خواهند کرد و لذا والدین باید ضمن دوری خود از منکرات و انحرافات، با ایجاد فضایی معنوی و سرشار از روابطی گرم و صمیمی بتوانند اعتماد فرزندان‌شان را نسبت به خود و آموزه‌های تعالی‌بخش و هدایت‌گر دینی و ارزش‌های اصیل فرهنگ بومی جلب کرده و برای تحکیم اعتقادات مذهبی و باورهای اخلاقی آنان از هیچ کوششی دریغ نکنند.
پایش: نقش فیلترینگ را تا چه اندازه در پیشگیری در مقابله با هرزه‌نگاری مؤثر می‌دانید؟ راهکارهای بدیل برای مقابله با این معضل چیست؟
فیلترینگ یکی از راهکارهای کم‌هزینه برای کاهش آسیب‌های اجتماعی است که از سوی کشورهای مختلف در سطوح و میزان مشخصی در دستورِ کار دولت‌ها قرار می‌گیرد. البته تجربه نشان داده است که این راه هیچ‌گاه قادر نبوده تا مانعی در مراجعه بازدیدکنندگان از سایت‌ها و شبکه‌های پورنو به‌شمار آید و تنها هزینه و سرعت دسترسی به مواد و محتوای پورنو را افزایش داده است. امروزه در وهله اول، والدین با اتخاذ رویه‌های تربیتی هم‌سو و افزایش دانش و سواد رسانه‌ایِ خود می‌توانند بیشترین نقش را در تربیت و هدایت صحیح فرزندان‌شان تا زمان بلوغ ایفا نمایند و سپس مربیان و مدیران نهادهای آموزشی و تربیتی، از پیش دبستان تا دبیرستان، می‌توانند با ارائه آموزش‌های لازم و به‌موقع، همراه با ارتقای سطح دانش و توان‌افزایی خود، ضمن پاسخ‌گویی به پرسش‌ها و شبهات دانش‌آموزان، بر روند تحصیلی و رفتارهای مشکوک و نابهنجار آنان نظارت داشته و در صورت لزوم به آنان مشاوره داده و در مواقع بحرانی‌تر، ضمن مدد گرفتن از مشاوران بالینی، والدین ایشان را از مشکلات فرزندان‌شان آگاه سازند.
پایش: نقش خانواده در پیشگیری از گرایش فرزندان به محصولات مستهجن چیست؟
خانواده بیش از هر نهاد و مرکزی موظف است با ایجاد فضایی پاک و آرام و عاری از هرگونه تصویر و نوای تحریک‌آمیز، زمینه توجه و رغبت کودکان به رسانه و برنامه‌های مناسب و سودمند را فراهم ساخته، به رژیم مصرف رسانه‌ای آنان توجه و حساسیت داشته و اجازه ندهد که تصاویر و فیلم‌های خارج از شئونات اخلاقی، به سادگی در دسترس آنان قرار گیرد. به‌ویژه در هفت سال اولیهٔزندگی که کودک در کنار والدین بوده و امیر و سرور است، ضروری است تا حد امکان در هنگام مشاهده برنامه‌هایی که دارای صحنه‌های عاطفی و احساسی است از بیان نکات آموزنده و روشن‌گر در اثنای تماشای فیلم، کارتون و… دریغ نکنند و نیز تمهیداتی را اتخاذ کنند که کودک بتواند در خانواده، تفکر انتقادی را فرا بگیرد و مهارت‌های لازم برای تعاملات گروهی از جمله مهارت «نه گفتن» را مشق کند تا در جامعه در برابر پیشنهادات غیراخلاقی همسالان خود، قادر به مقاومت باشد.