چهارمین نشست از سلسله نشست‌های مجازی سبک زندگی و کرونا با عنوان «کرونا و تغییرات سبک زندگی در خانواده و زنان از ذهنیت تا عینیت» برگزار گردید
به گزارش روابط عمومی مؤسسه سبک زندگی آل یاسین، چهارمین نشست از سلسله نشست‌های مجازی «سبک زندگی و کرونا» با موضوع «کرونا و تغییرات سبک زندگی در خانواده و زنان از ذهنیت تا عینیت» چهارشنبه 24 دی ماه 1399 توسط پژوهشکده سبک زندگی اسلامی به صورت وبیناری (مجازی) برگزار شد.
در این نشست، سرکار خانم دکتر عالیه شکربیگی، استادیار و عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان ارائه دهنده نظریات خود را ارائه کرد. دکتر سعید معدنی، جامعه شناس و استادیار واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی نیز به عنوان ناقد به نقد و بررسی سخنان و نظریات دکتر شکربیگی پرداخت.
دکتر عالیه شکربیگی، عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران و عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی، در چهارمین نشست از سلسله نشست‌های کرسی آزاداندیشی ارائه نظر «سبک زندگی و کرونا» با موضوع «کرونا و تغییرات سبک زندگی در خانواده و زنان از ذهنیت تا عینیت» که از سوی پژوهشکده سبک زندگی اسلامی قم برگزار شد، گفت: چون یک سال از کرونا می‌گذرد هنوز تحقیقات زیادی در این عرصه صورت نگرفته است ولی چند مقاله به بررسی آن پرداخته است؛ از جمله مقاله‌ای به قلم علی مرادی و نژاد محمدی فر است که به نقش شبکه‌های اجتماعی در هراس اجتماعی پرداخته است.
وی افزود: بر اساس این مقاله تا قبل از کرونا ما با مفاهیم انسان و خانواده جهانی شده سر و کار داشتیم ولی وقتی با کرونا روبرو شدیم شبکه‌های اجتماعی هر روز یک دستورالعمل برای سلامتی در برابر کرونا ارائه می‌کردند به گونه‌ای که این هشدارها سبب هراس اجتماعی و تغییرات در سبک زندگی شد. مقاله دیگر که غلامرضا اسکندریان نویسنده آن است به ارزیابی پیامدهای کرونا بر سبک زندگی به صورت خاص و با تمرکز بر الگوی مصرف فرهنگی پرداخته و آورده اگرچه کرونا ماهیت پزشکی دارد ولی پدیده چندبعدی است که پیامدهای آن در اقتصاد، سیاست و اجتماع و سبک زندگی قابل رصد است.
نویسنده بیش از 30 مقاله علمی در موضوعات اجتماعی با تأکید بر لزوم انجام کارهای پژوهشی دقیق درباره پیامدهای کرونا بر سبک زندگی، افزود: مقاله نامبرده (اسکندریان) تأکید دارد که در کرونا الگوهای مصرف دیداری و شنیداری توسعه یافته و الگوی مکتوب هم تقویت شده ولی رشد چندانی نکرده است؛ در کرونا، مردم اطلاعات خود را عمدتاً از فضای مجازی گرفته‌اند؛ تعامل و گفتگو با اعضای خانواده هم مورد توجه بیشتر قرار گرفته است. شاید قبلاً عمدتاً از خانه به عنوان خوابگاه نام می‌بردیم ولی کرونا سبب شد تا اعضای خانواده در تعامل و گفت‌وگوی بیشتر با همدیگر باشند.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی گفت: مقاله دیگری هم به اضطراب و استرس ناشی از کرونا و تأثیر آن بر زن و خانواده پرداخته است؛ از جمله موضوعات مورد بحث در این زمینه آن است که افرادی که عزیزان خود را از دست می‌دادند نمی‌توانستند آن‌طور که باید سوگواری و عزاداری کنند و همین مسئله سبب افزایش استرس می‌شد که مبادا کاری کنیم که عزیزان ما به کرونا و در نهایت مرگ دچار شوند. همچنین دو کتابی را هم که بررسی کرده‌ام، کتاب راز کرونای ایرانی نوشته محمد زینالی اناری و کتاب کرونا و فرهنگ نوشته جبار رحمانی است؛ کتاب دوم تجربه زیسته خود نویسنده کتاب است.
وی با بیان اینکه کرونا زیربنای زندگی و جامعه را تحت تأثیر قرار داد و مختل کرد، تصریح کرد: در طول یک سال گذشته کرونا بر فرهنگ و خرید و سبک زندگی و رفت‌وآمد مردم اثر گذاشت و مردم نوعی احساس تنهایی و دل‌زدگی یافتند و از یکدیگر احساس هراس برای بقاء و فرار از مرگ پیدا کردند؛ لذا پدیده چند بعدی، سیال و متغیر است که با تغییر چهره جدید در حال نمایان است.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به پیامدهای اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی کرونا، با بیان اینکه کرونا رنسانس جدیدی در افکار مردم ایجاد کرد، افزود: در بعد فرهنگی، تغییرات نگرشی و هنجاری در روابط میان اعضای خانواده به وجود آمد از جمله تغییر در روش آموزش، چگونگی کسب سرمایه فرهنگی، بالا بردن خلاقیت‌های فردی که جزء پیامدهای مثبت آن است. همچنین باعث خلق جهان‌های مجازی شد زیرا مردم به علت هراس اجتماعی به تشکیل گروه‌های خانوادگی، دوستی و تعاملات رو آوردند و آموزش به جهان مجازی کوچ کرد و وارد جهان اطلاعاتی و ارتباطی پر از آزمون و خطا شدیم تا حدی که پایه دموکراتیزه شدن فرهنگ شد.
نویسنده «جامعه‌شناسی سینمای جنگ و دفاع مقدس» با بیان اینکه رشد عقلانیت جمعی از طریق افزایش آموزش‌های مجازی و افزایش گفت‌وگو از جمله پیامدهای فرهنگی بود، تصریح کرد: در بخش اجتماعی شاهد افزایش بی‌رویه شایعات در فضای مجازی بودیم؛ نحوه گذران اوقات فراغت از جهان عینی به فضای مجازی کوچ کرد و میزان جرائم و مشکلات روحی و روانی بالا رفت و خوانش امنیتی سیاسی از کرونا هم وجود داشت. فردگرایی در افراد رشد زیادتری یافت و شکاف دیجیتالی در آموزش، مدیریت بدن و سبد تغذیه خانواده‌ها دچار تغییرات زیادی شد.
نویسنده «جامعه‌شناسی کشورهای اسلامی» تصریح کرد: در بخش اقتصادی مشکلات شدیدی ایجاد شد و نابرابری‌ها و تبعیض به شدت افزایش یافت، بنده در سال 98 و قبل از کرونا تحقیقی در مورد بحران‌های نهاد خانواده بر اساس جامعه آماری استان تهران داشتم که بیانگر اختلال ارتباطی، اخلاقی، اقتصادی و … بود؛ حتی در ابتدای کرونا، امکاناتی مانند ماسک و مواد ضدعفونی در دسترس برخی خانواده‌ها نبود و به تدریج هم پیامدهای آن بیشتر هم شد.
شکربیگی اضافه کرد: امروز بهداشت به مثابه امر اجتماعی در سطوح مختلف جامعه عامل همبستگی است و اگر همه نتوانند از آن بهره ببرند پیامدهای نادرستی در انتظار ما خواهد بود؛ جامعه دچار تحولات نگرشی و بینشی در مسائل سنتی و مدرن شده است و گاهی عطاری‌ها جای داروخانه را تا حدودی گرفته است و امروز همه در معرض کرونا هستیم گرچه آثار مثبتی هم با عنوان رنسانس جدید در ذهنیت و عینیت جامعه ایجاد کرده است.
استاد دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دوم سخنانش افزود: آینده ایران در گرو آموزش درست و صحیح در مدرس و دانشگاه‌ها است؛ امروز می‌بینیم که مدارس و دانشگاه‌های مجازی سرعت کار را بالا برده‌اند ولی آفاتی دارند که از جمله آن کاهش دقت‌های علمی است.
وی افزود: روان‌شناسی اپیدمی‌ها به سه مقوله همه‌گیری ترس، اخلاقیات و عمل و اقدام پیشنهادی متمرکز است که در بسیاری از موارد در بحث اخلاقیات، کرونا سبب افزایش گرایش به امور اخلاقی و معنوی شده و در برخی موارد هم شاهدیم که اخلاق در معرض تهدید قرار گرفت. به تعبیر یکی از اندیشمندان غربی، شرایط در زندگی مدرن همیشه مخاطره دارد ولی فرقش با گذشته این است که در گذشته اگر بلایایی واقع می‌شدند به وقایع تحمیلی تعبیر می‌شد ولی امروز انسان مدرن شعاری که می‌دهد ترس و نگرانی و … است.
وی افزود: البته کرونا در خوراک و سبک زندگی تغییرات مثبتی مانند کاهش رجوع به رستوران و فست فود و … را ایجاد و از طرفی آشتی بیشتری میان مردم با کتاب و مطالعه ایجاد کرده است و حتی بر احساسات و میزان خواب و … هم تأثیرگذار بوده است. الآن ما در مدرنیته و جامعه سیال قرار داریم و امنیت جزء بنیادهای چنین جوامعی است ولی با کرونا این امنیت دچار اختلال شده است.
شکربیگی تصریح کرد: کرونا شمشیر دو لبه است و نه به صراحت می‌توان گفت تهدید و یا فرصت است؛ از بابت مرگ و میر و ترس، تهدید ولی از نظر رنسانس فکری و فرهنگی، فرصت است و در جهان پساکرونا شاهد تقویت این وضع خواهیم بود. ما باید در بستری پژوهش محور تحقیق کنیم تا پاسخ پرسش‌ها را دقیق‌تر بدهیم زیرا هنوز در فرایند کرونا قرار داریم.
در ادامه این نشست دکتر سعید معدنی، استادیار واحد تهران مرکز دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان ناقد، با بیان اینکه آینده‌پژوهی و تحقیقات جدی در این باره انجام نشده لذا عمدتاً سخن از احتمالات است؛ گفت: سخنان ارائه‌دهنده دو بخش داشت که بخش اول معرفی مقاله و کتب بود که مفید هم بود و بخش دوم ارائه تحلیل وی در عرصه‌های گسترده سیاست، اقتصاد و فرهنگ و … از سوی ایشان بود. نکات ایشان از این جهت پربار بود که هرکدام می‌تواند موضوعی برای پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های مستقل باشد.
دکتر معدنی با بیان اینکه اتفاق نادری در 100 سال اخیر رخ داده است، افزود: هرگاه پدیده نوینی مانند رادیو و گرامافون و … وارد جامعه می‌شد قشر سنتی و دینی عمدتاً در برابر آن می‌ایستادند، بعدها ویدئو ممنوع شد و الآن ماهواره هم ممنوع است ولی کرونا سبب استفاده و توسعه بی‌بدیل گوشی‌های هوشمند بود و جامعه نه‌تنها پذیرفت بلکه تشویق هم کرد و این مسئله پیامدهای زیادی در زندگی ما خواهد گذاشت. تا قبل کرونا اگر دانش‌آموزی موبایل همراه شد تنبیه می‌شد و از مضرات گوشی سخنان زیادی گفته می‌شد ولی در این ایام تغییر یافت.
وی افزود: در برخی شهرستان‌ها، فردی ارثیه والدین خود را برای خرید گوشی برای دانش آموزان بی‌بضاعت صرف کرد که اقدامی بی‌بدیل است؛ از طرفی الآن جوانان و نوجوانان در استفاده از ابزارهای مدرن از ما جلوتر هستند و این موضوع، فاصله عظیمی میان نسل‌ها ایجاد می‌کند. هفته گذشته معاون آموزش و پرورش گفت که تنها 70 درصد دانش آموزان به شاد دسترسی دارند؛ در آینده اتفاق جدیدی رخ خواهد داد و آن تقویت فردگرایی بچه‌ها و رو آوردن به فضایی که ما کنترلی بر آن نداریم.
معدنی تصریح کرد: الآن ماهواره ممنوع است ولی بهترین و آخرین فیلم‌ها را با زیرنویس فارسی می‌توانیم در این فضا در دسترس داشته باشیم و این فاصله عمیقی میان دو نسل ایجاد می‌کند و تصور بنده این است که بعد از کرونا فاصله دو نسل بیشتر خواهد شد. همچنین اتفاق دیگر، عدم جدی بودن آموزش و امتحانات دانش آموزان است زیرا استثنائاتی در بین افراد هستند که تقلب نکنند؛ تقلب عادی شده و نمی‌دانیم پیامدهای آن در طول چند سال و چندترم آینده چه خواهد بود؟
استاد دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه هنوز ما در میانه بازی کرونا هستیم و تمام نشده که بخواهیم تحلیل کاملی ارائه بدهیم، افزود: تصور بنده این است که با کرونا در آینده، هویت فردی بیشتر از هویت اجتماعی بروز و ظهور خواهد یافت و این سبک بر سنت‌ها غلبه بیشتری خواهد یافت.
معدنی بیان کرد: جوامع شرقی بخواهند و نخواهند با آینده مدرنیزه روبرو هستند و باید به این سمت بروند و به نظر بنده این سرنوشت محتوم همه جوامع است ولی باید مراقب باشیم تا حدودی از معضلات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و اقتصادی آن بکاهیم و تأثیر آن را مدیریت کنیم. مدرنیته در عین خطراتی که دارد همه جوامع به آن سمت در حال حرکت‌اند ولی باید باورهای ملی، سنتی و دینی خود را تقویت کنیم.