کرسی آزاداندیشی ارائه نظر « خانواده قرآنی از منظر المیزان »
پژوهشکده سبک زندگی اسلامی با همکاری کمیته مرکزی کرسی های آزاداندیشی حوزه های علمیه برگزار کرد:
به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشکده سبک زندگی اسلامی ؛ یازدهمین کرسی از مجموعه کرسی های آزاداندیشی سبک زندگی اسلامی با عنوان « خانواده قرآنی از منظر المیزان » با حضور محققان و علاقمندان برگزار شد.
گزارشی از نشست خانواده قرآنی از منظر المیزان؛ از لزوم توجه به ویژه به فطرت اجتماعی تا نگاه متعالی دین به نهاد خانواده:
نشست علمی «خانواده قرآنی از منظر المیزان» با حضور حجت الاسلام والمسلمین گلستانی و نقادی حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی پور برگزار شد.
این کرسی آزاد اندیشی سبک زندگی اسلامی با عنوان «خانواده قرآنی از منظر المیزان» روز پنجشنبه ۱۲ دی ماه از سوی این مؤسسه پژوهشی برگزار شد.
حجت الاسلام المسلمین دکتر صادق گلستانی پژوهشگر علوم اجتماعی و عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) ارائه بحث را برعهده داشت و حجت الاسلام والمسلمین قاسم ابراهیمی پور عضو هیأت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) به نقادی بحث وی پرداخت و دبیری علمی نشست را نیز حجت الاسلام محمد مرادی برعهده داشت.
نظریه خانواده از منظر فطرت
بعد از معرفی و رزومه اساتید توسط دبیر علمی، حجت الاسلام والمسلمین گلستانی با اشاره به نظریه خانواده از منظر فطرت در کتاب شریف المیزان اظهار داشت: علامه طباطبایی(ره) نظریه های اجتماعی را بر اساس فطرت سازمان می دهد که البته فطرت برگرفته از قرآن است.
وی تصریح کرد: منظور از فطرت ساختار وجودی انسان و نوع خلقت انسان است یعنی آموزشی و تعلیمی و اکتسابی نیست و تبدیل پذیر هم نخواهد بود؛ تعریف عام فطرت یعنی هرچیزی که ناظر به ساختار وجودی انسان باشد اعم از امور اختصاصی انسان و مشترک بین انسان و حیوان و معنای خاص فطرت امور ناظر به ساختار وجودی مختص انسان مثل علم آموزی است و فطرت در معنای اخص امور ناظر به ساختار وجودی انسان متعالی است از جمله دین خواهی.
معانی فطرت
حجت الاسلام والمسلمین گلستانی ابراز داشت: علامه ابتدا معنای عام را مطرح می کند و بعد اخص را غایت اصلی می داند و بعد با تأکید بر این که انسان موجودی اجتماعی است و به غایات وجودی توجه دارد است، چون خداوند در جهان نهان او اهدافی نهاده است و انسان برای این که به آن اهداف برسد باید اجتماعی باشد؛ خداوند در ساختار او کاری کرده است و با قرار دادن عواطف و غریضه او را به سمت غایات وجودی رهنمون می کند که برخی دنیوی و برخی اخروی است.
وی با تأکید بر این که چنین اهدافی تنها در نهاد خانواده محقق می شود، تصریح کرد: ما برای رسیدن به اهداف نیازمند نسلی متعالی هستیم، نسلی که از مسیر خانواده بیاید، البته خانواده فرشته خود نه هر نسل و زاد و ولدی؛ برای تحقق خانواده به لحاظ فطرت یک جاذبه ای در زن و شهوتی در هر دو قرار داده شده تا این جذب و اجتذاب صورت بگیرد و در ساختار وجودی انسان این غریضه قرار داده شده است تا خانواده آرامش داشته باشند و به اهداف وجودی برسند.
عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) یادآور شد: این خواسته های فطری برای این است که خانواده متعالی به عبودیت و متقی شدن برسد، پس باید خانواده باید این اقتضائات فطری را حفظ کند و جامعه هم به این ویژگی های فطری خانواده حساسیت داشته باشد، البته باید توجه داشته باشیم که ملات و شکل دهنده اصلی اجتماعی خانواده، عواطف است که ریشه در جان انسان ها دارد.
در فرهنگ قرآن خانواده به تمایلات جنسی تقلیل پیدا نمی کند
وی با تأکید بر این که در فرهنگ قرآن خانواده به تمایلات جنسی تقلیل پیدا نمی کند، گفت: در این فرهنگ خانواده افقی متعالی دارد سکون و آرامش و مسائلی از این دست ریشه در فطرت دارد و باید باشد تا خروجی آن انسان های عاطفی باشند که ملات اجتماعی جامعه را تأمین کنند.
حجت الاسلام والمسلمین گلستانی در ارتباط با نگاه علامه طباطبایی(ره) به خانواده از منظر قرآن خاطرنشان کرد: زن و مرد باید به لوازم خانواده پایبند باشد، از این رو خداوند هرچیزی را که به اقتضائات فطری خانواده ضربه بزند برای آن موانعی ایجاد کرده است که از جمله آن حضور اجتماعی زن است که نباید موجب اختلال در این نهاد یعنی خانواده بشود.
سرمایه جنسی یکی از سرمایه های خلقت است
وی در بخش دیگری از سخنان خود سرمایه جنسی را یکی از سرمایه های خلقت دانست و با تأکید بر این که نقش زن در آرامش بخشی برجسته تر از مرد است، عنوان کرد: برای این که این بنیاد شکل بگیرد تا به آن اهداف برسد سرمایه جنسی قرار داده شده تا زن و مرد بنیادی را شکل بدهند که در طول غایات وجودی است.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به لزوم توجه ویژه به نقش مادری زن در خانواده تصریح کرد: هرگونه به کار گیری این جاذبه در بیرون ساختار خانواده منع شده است، به همین جهت عشوه گری، طنازی و فعالیت های این چنینی زنان بیرون از ساختار خانواده منع شده است چون با اهدافی که فطرت می طلبد منافات دارد.
در ادامه این نشست و پس از جمع بندی مباحث توسط دبیر علمی، حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی پور به نقادی بحث وی پرداخت و خطاب به ارائه دهنده بحث گفت: محور صحبت های شما حاکمیت عواطف، حضور اجتماعی زن و نقش مادری زن بود که می بینیم محور بحث شما به سوی زن سوق پیدا کرد در حالی که نظریه اجتماعی خانواده در ارتباط با مرد نیز قابل طرح است.
باید انواع فطرت و خانواده مطرح شود نه صرفا خانواده فرشته خو
وی عنوان کرد: از نظر شما فطرت یک استعداد است و نظریه فطرت باید معطوف به یک مدل مطلوب فرشته باشد در حالی همه خانواده ها در جامعه خیلی فرشته خو نیستند و ما یک تشکیکی از انسان های وحشی تا فرشته خو داریم؛ به عقیده من این نظریه این کشش را دارد که در مورد همه صحبت کند.
حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی پور با بیان این که این مسأله یک بحث کاملا پخته با سابقه در تاریخ دارد، گفت: ما با انواع محبت و عاطفه سر و کار داریم، با توجه به این که در خانه یا بیرون از خانه چه اهدافی داریم انواعی از محبت ها شکل می گیرد که باید ببینیم کدام باعث تعالی خانواده می شود؛ لزوما محبتی که ناشی از جمال زن یا پول مرد باشد پایدار نیست همچنانکه از منظر حضرت آیت الله جوادی آملی محبت به دو قسم غریضی و عقلانی قابل تقسیم است، بنابراین اگر نظریه محبت را به عنوان عقبه بحث لحاظ کنیم این موضوع و این بحث را پخته تر می کند.
وی تصریح کرد: ما به میزان شکوفا شدن فطرت با انواع انسان مواجه هستیم، در حالی که شما فقط شما در مورد نوع متعالی صحبت کردید که خوب است تحقیقی در مورد مدل های دیگر خانواده نیز صورت بگیرد؛ چرا که حتی در مدل وحشی محبت که معطوف به استثمار و بهره برداری است و در این جا استبداد محض وجود دارد، باز هم نوعی از محبت و عاطفه وجود دارد نه اجتماعی و قراردادی بلکه زن ابزار مرد و کلفت می شود و اگر زن به جایی برسد که قدرتش از مرد بیشتر شود این محبت هم از بین می رود.
لزوم توجه به تفاوت زن و مرد در محبت و عاطفه
استاد حوزه دانشگاه عنوان کرد: این که زن جاذبه دارد و مرد خواهان است درست است ولی باید بدانیم که زن تشنه محبت است و این نیاز زن هرچند در مرد نیز هست ولی به آن اندازه نیست؛ زن بسیار تشنه محبت است و مرد به این اندازه تشنه قدرشناسی و سپاسگذاری است و حتی در امور خیلی جزئی نیازمند ستایش است و این دو می تواند باعث تکامل خانواده بشود.
وی با بیان این که در تحقیق آقای گلستانی نگاه ماهوی به زن صورت نگرفته است، گفت: درست است که موضوع بحث شما خانواده است ولی وقتی از فطرت صحبت می کنیم باید برای زن ارزش ذاتی قائل باشیم نه صرفا مادری و همسری و این یک خلأ تئوریک است که همیشه زن را به عنوان مادر یا همسر در نظر می گیریم.
حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی پور ضمن انتقاد از نظریات فمنیستی تصریح کرد: ما قائل به فمنیسم نیستیم ولی می گوییم اگر زن فطریاتی دارد باید آنها را به صورت ماهوی ببینیم و بعد در خانواده لحاظ کنیم که موجب توجه به زن می شود و بحث ما ارتقا پیدا می کند، هرچند نقش مادری و همسری بسیار تعیین کننده است.
پاسخ استاد گلستانی به انتقادات وارده
در ادامه این نشست دبیر علمی بحث مطرح شده از سوی دکتر ابراهیمی پور را جمع بندی کرد و تریبون را در اختیار حجت الاسلام والمسلمین گلستانی قرار داد تا پاسخ های خود را مطرح کند.
حجت الاسلام والمسلمین گلستانی تصریح کرد: حرف های شما دقیق است از جمله این که باید زن به صورت ماهوی نگاه کنیم ولی باید بدانید که ساحت بحث ما طرح الگوی خانواده قرآنی و بحث ما خانواده از منظر قرآن است ولی اگر در مورد زن صحبت کنیم باید جایگاه زن و تساوی ارزشمندی زن و مرد را مورد بحث قرار بدهیم.
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اضافه کرد: همچنین درست است که می توان انواع از خانواده را مطرح کرد ولی بحث از ما از خانواده مطلوب و قرآنی است بنابراین اشکال دیگر شما نیز وارد نخواهد بود.
وی با بیان این که طرح مفصل مباحث و انتقادات مطرح شده توسط ناقد بحث نیازمند طرح در کتابی مفصل و نه یک مقاله تحقیقی است، گفت: بله قبول داریم باید به مرد هم توجه شود که توجه هم کرده ایم از جمله این که قائلیم اتفاقا آلودگی مرد بیشتر است به همی جهت در قرآن خطاب عدم اکراه بر بغا و فحشای زنان، حفظ فروج و حفظ نگاه به مرد است.
یادآور می شود، در بخش پایانی این نشست، محفل پرسش و پاسخ بین حاضران و کارشناسان حاضر برگزار شد و حجج اسلام والمسلمین گلستانی و ابراهیمی پور به تناسب وقت موجود به سؤالات و ابهامات پاسخ دادند.
نشست علمی «خانواده قرآنی از منظر المیزان» با حضور حجت الاسلام والمسلمین گلستانی و نقادی حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی پور برگزار شد.
این کرسی آزاد اندیشی سبک زندگی اسلامی با عنوان «خانواده قرآنی از منظر المیزان» روز پنجشنبه ۱۲ دی ماه از سوی این مؤسسه پژوهشی برگزار شد.
حجت الاسلام المسلمین دکتر صادق گلستانی پژوهشگر علوم اجتماعی و عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) ارائه بحث را برعهده داشت و حجت الاسلام والمسلمین قاسم ابراهیمی پور عضو هیأت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) به نقادی بحث وی پرداخت و دبیری علمی نشست را نیز حجت الاسلام محمد مرادی برعهده داشت.
نظریه خانواده از منظر فطرت
بعد از معرفی و رزومه اساتید توسط دبیر علمی، حجت الاسلام والمسلمین گلستانی با اشاره به نظریه خانواده از منظر فطرت در کتاب شریف المیزان اظهار داشت: علامه طباطبایی(ره) نظریه های اجتماعی را بر اساس فطرت سازمان می دهد که البته فطرت برگرفته از قرآن است.
وی تصریح کرد: منظور از فطرت ساختار وجودی انسان و نوع خلقت انسان است یعنی آموزشی و تعلیمی و اکتسابی نیست و تبدیل پذیر هم نخواهد بود؛ تعریف عام فطرت یعنی هرچیزی که ناظر به ساختار وجودی انسان باشد اعم از امور اختصاصی انسان و مشترک بین انسان و حیوان و معنای خاص فطرت امور ناظر به ساختار وجودی مختص انسان مثل علم آموزی است و فطرت در معنای اخص امور ناظر به ساختار وجودی انسان متعالی است از جمله دین خواهی.
معانی فطرت
حجت الاسلام والمسلمین گلستانی ابراز داشت: علامه ابتدا معنای عام را مطرح می کند و بعد اخص را غایت اصلی می داند و بعد با تأکید بر این که انسان موجودی اجتماعی است و به غایات وجودی توجه دارد است، چون خداوند در جهان نهان او اهدافی نهاده است و انسان برای این که به آن اهداف برسد باید اجتماعی باشد؛ خداوند در ساختار او کاری کرده است و با قرار دادن عواطف و غریضه او را به سمت غایات وجودی رهنمون می کند که برخی دنیوی و برخی اخروی است.
وی با تأکید بر این که چنین اهدافی تنها در نهاد خانواده محقق می شود، تصریح کرد: ما برای رسیدن به اهداف نیازمند نسلی متعالی هستیم، نسلی که از مسیر خانواده بیاید، البته خانواده فرشته خود نه هر نسل و زاد و ولدی؛ برای تحقق خانواده به لحاظ فطرت یک جاذبه ای در زن و شهوتی در هر دو قرار داده شده تا این جذب و اجتذاب صورت بگیرد و در ساختار وجودی انسان این غریضه قرار داده شده است تا خانواده آرامش داشته باشند و به اهداف وجودی برسند.
عضو هیأت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) یادآور شد: این خواسته های فطری برای این است که خانواده متعالی به عبودیت و متقی شدن برسد، پس باید خانواده باید این اقتضائات فطری را حفظ کند و جامعه هم به این ویژگی های فطری خانواده حساسیت داشته باشد، البته باید توجه داشته باشیم که ملات و شکل دهنده اصلی اجتماعی خانواده، عواطف است که ریشه در جان انسان ها دارد.
در فرهنگ قرآن خانواده به تمایلات جنسی تقلیل پیدا نمی کند
وی با تأکید بر این که در فرهنگ قرآن خانواده به تمایلات جنسی تقلیل پیدا نمی کند، گفت: در این فرهنگ خانواده افقی متعالی دارد سکون و آرامش و مسائلی از این دست ریشه در فطرت دارد و باید باشد تا خروجی آن انسان های عاطفی باشند که ملات اجتماعی جامعه را تأمین کنند.
حجت الاسلام والمسلمین گلستانی در ارتباط با نگاه علامه طباطبایی(ره) به خانواده از منظر قرآن خاطرنشان کرد: زن و مرد باید به لوازم خانواده پایبند باشد، از این رو خداوند هرچیزی را که به اقتضائات فطری خانواده ضربه بزند برای آن موانعی ایجاد کرده است که از جمله آن حضور اجتماعی زن است که نباید موجب اختلال در این نهاد یعنی خانواده بشود.
سرمایه جنسی یکی از سرمایه های خلقت است
وی در بخش دیگری از سخنان خود سرمایه جنسی را یکی از سرمایه های خلقت دانست و با تأکید بر این که نقش زن در آرامش بخشی برجسته تر از مرد است، عنوان کرد: برای این که این بنیاد شکل بگیرد تا به آن اهداف برسد سرمایه جنسی قرار داده شده تا زن و مرد بنیادی را شکل بدهند که در طول غایات وجودی است.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به لزوم توجه ویژه به نقش مادری زن در خانواده تصریح کرد: هرگونه به کار گیری این جاذبه در بیرون ساختار خانواده منع شده است، به همین جهت عشوه گری، طنازی و فعالیت های این چنینی زنان بیرون از ساختار خانواده منع شده است چون با اهدافی که فطرت می طلبد منافات دارد.
در ادامه این نشست و پس از جمع بندی مباحث توسط دبیر علمی، حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی پور به نقادی بحث وی پرداخت و خطاب به ارائه دهنده بحث گفت: محور صحبت های شما حاکمیت عواطف، حضور اجتماعی زن و نقش مادری زن بود که می بینیم محور بحث شما به سوی زن سوق پیدا کرد در حالی که نظریه اجتماعی خانواده در ارتباط با مرد نیز قابل طرح است.
باید انواع فطرت و خانواده مطرح شود نه صرفا خانواده فرشته خو
وی عنوان کرد: از نظر شما فطرت یک استعداد است و نظریه فطرت باید معطوف به یک مدل مطلوب فرشته باشد در حالی همه خانواده ها در جامعه خیلی فرشته خو نیستند و ما یک تشکیکی از انسان های وحشی تا فرشته خو داریم؛ به عقیده من این نظریه این کشش را دارد که در مورد همه صحبت کند.
حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی پور با بیان این که این مسأله یک بحث کاملا پخته با سابقه در تاریخ دارد، گفت: ما با انواع محبت و عاطفه سر و کار داریم، با توجه به این که در خانه یا بیرون از خانه چه اهدافی داریم انواعی از محبت ها شکل می گیرد که باید ببینیم کدام باعث تعالی خانواده می شود؛ لزوما محبتی که ناشی از جمال زن یا پول مرد باشد پایدار نیست همچنانکه از منظر حضرت آیت الله جوادی آملی محبت به دو قسم غریضی و عقلانی قابل تقسیم است، بنابراین اگر نظریه محبت را به عنوان عقبه بحث لحاظ کنیم این موضوع و این بحث را پخته تر می کند.
وی تصریح کرد: ما به میزان شکوفا شدن فطرت با انواع انسان مواجه هستیم، در حالی که شما فقط شما در مورد نوع متعالی صحبت کردید که خوب است تحقیقی در مورد مدل های دیگر خانواده نیز صورت بگیرد؛ چرا که حتی در مدل وحشی محبت که معطوف به استثمار و بهره برداری است و در این جا استبداد محض وجود دارد، باز هم نوعی از محبت و عاطفه وجود دارد نه اجتماعی و قراردادی بلکه زن ابزار مرد و کلفت می شود و اگر زن به جایی برسد که قدرتش از مرد بیشتر شود این محبت هم از بین می رود.
لزوم توجه به تفاوت زن و مرد در محبت و عاطفه
استاد حوزه دانشگاه عنوان کرد: این که زن جاذبه دارد و مرد خواهان است درست است ولی باید بدانیم که زن تشنه محبت است و این نیاز زن هرچند در مرد نیز هست ولی به آن اندازه نیست؛ زن بسیار تشنه محبت است و مرد به این اندازه تشنه قدرشناسی و سپاسگذاری است و حتی در امور خیلی جزئی نیازمند ستایش است و این دو می تواند باعث تکامل خانواده بشود.
وی با بیان این که در تحقیق آقای گلستانی نگاه ماهوی به زن صورت نگرفته است، گفت: درست است که موضوع بحث شما خانواده است ولی وقتی از فطرت صحبت می کنیم باید برای زن ارزش ذاتی قائل باشیم نه صرفا مادری و همسری و این یک خلأ تئوریک است که همیشه زن را به عنوان مادر یا همسر در نظر می گیریم.
حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی پور ضمن انتقاد از نظریات فمنیستی تصریح کرد: ما قائل به فمنیسم نیستیم ولی می گوییم اگر زن فطریاتی دارد باید آنها را به صورت ماهوی ببینیم و بعد در خانواده لحاظ کنیم که موجب توجه به زن می شود و بحث ما ارتقا پیدا می کند، هرچند نقش مادری و همسری بسیار تعیین کننده است.
پاسخ استاد گلستانی به انتقادات وارده
در ادامه این نشست دبیر علمی بحث مطرح شده از سوی دکتر ابراهیمی پور را جمع بندی کرد و تریبون را در اختیار حجت الاسلام والمسلمین گلستانی قرار داد تا پاسخ های خود را مطرح کند.
حجت الاسلام والمسلمین گلستانی تصریح کرد: حرف های شما دقیق است از جمله این که باید زن به صورت ماهوی نگاه کنیم ولی باید بدانید که ساحت بحث ما طرح الگوی خانواده قرآنی و بحث ما خانواده از منظر قرآن است ولی اگر در مورد زن صحبت کنیم باید جایگاه زن و تساوی ارزشمندی زن و مرد را مورد بحث قرار بدهیم.
عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اضافه کرد: همچنین درست است که می توان انواع از خانواده را مطرح کرد ولی بحث از ما از خانواده مطلوب و قرآنی است بنابراین اشکال دیگر شما نیز وارد نخواهد بود.
وی با بیان این که طرح مفصل مباحث و انتقادات مطرح شده توسط ناقد بحث نیازمند طرح در کتابی مفصل و نه یک مقاله تحقیقی است، گفت: بله قبول داریم باید به مرد هم توجه شود که توجه هم کرده ایم از جمله این که قائلیم اتفاقا آلودگی مرد بیشتر است به همی جهت در قرآن خطاب عدم اکراه بر بغا و فحشای زنان، حفظ فروج و حفظ نگاه به مرد است.
یادآور می شود، در بخش پایانی این نشست، محفل پرسش و پاسخ بین حاضران و کارشناسان حاضر برگزار شد و حجج اسلام والمسلمین گلستانی و ابراهیمی پور به تناسب وقت موجود به سؤالات و ابهامات پاسخ دادند.