گزارش تفصیلی سیزدهمین شماره دوفصلنامۀ علمی پژوهشی پژوهشنامه سبک زندگی

به گزارش اداره روابط عمومی مؤسسه سبک‌زندگی آل یاسین؛ سیزدهمین شماره دو فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه سبک زندگی توسط پژوهشکده سبک زندگی اسلامی منتشر گردید.

سیزدهمین شماره مجله در پائیز و زمستان 1400 توسط نشر تیماس به چاپ رسید. مقالاتی که در شماره 13 پژوهشنامه سبک زندگی در دسترس علاقمندان قرار گرفته، عبارت است از:

• «تأثیر سبک زندگی مسرفانه بر ساحات وجودی انسان از نگاه قرآن (با رویکرد تحلیل شبکه مضامین)»؛ نوشته محمدتقی بقائی زاده تفت؛ احمد زارع زردینی؛ کمال صحرایی اردکانی؛ علی محمد میرجلیلی؛
• «سبک زندگی سازمانی با رویکرد شناسایی مؤلفه‌های سازمان معنویت گرا در دانشگاه»؛ نوشته زینب رستمی؛ رویا فراسیابی؛ محبوبه سلیمان پورعمران؛
• «الگوی همزیستی مسالمت‌آمیز با مخالفان بر اساس سبک زندگی اسلامی» نوشته سید محمد امام؛ سید محمدرضا امام؛ محمدمهدی کریمی‌نیا؛ محمدحسین بیاتی؛
• «سبک زندگی به‌مثابۀ عامل میانجی دین و سلامت» نوشته امیر قربانی؛
• «نقش نظم در رابطۀ زوجین در استحکام عشق زناشویی» نوشته منصوره زارعان؛ شهره روشنی؛
• «اسماء الهی و زندگی: چشم‌انداز قرآنی و روان‌شناختی در باب عفو» نوشته محمد تقی فعالی.

در ادامه به توضیح مختصری از این مقالات می‌پردازیم:

تأثیر سبک زندگی «مسرفانه» بر ساحات وجودی انسان از نگاه قرآن (با رویکرد تحلیل شبکه مضامین)

این پژوهش با هدف بررسی موضوع اسراف به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های رفتاری سبک زندگی به روش تحلیل محتوای کیفی و با بهره‌گیری از تکنیک «تحلیل مضمون» تدوین شده است. پژوهش‌هایی که تاکنون درباره موضوع اسراف از منظر قرآن انجام گرفته، مبتنی بر بررسی بخشی از آیات و دسته‌بندی موضوعی آن‌ها بوده و تنها گوشه‌ای از جنبه‌های اسراف را به‌عنوان موضوعی مستقل، ارائه داده‌اند؛ اما آنچه در این پژوهش صورت گرفته، بررسی نظام‌مند و دقیق موضوع اسراف است که نتیجه حاصل از آن، ارائه تحلیلی منسجم از مفهوم اسراف از منظر قرآن کریم می‌باشد. مرحله اول پژوهش، مطالعه و مرور دقیق آیات قرآن کریم با استفاده از نرم‌افزار نور و تفاسیر بود که مقوله‌های مرتبط با موضوع اسراف استخراج و در طی پنج مرحله کدگذاری شد. در مرحله اول که جمع‌آوری داده‌های اولیه صورت گرفت، 49 مقوله مرتبط با اسراف جمع‌آوری شد سپس با تحلیل و بررسی‌هایی که صورت پذیرفت، در مرحله بازبینی مضمون (مضمون پایه)، 25 مقوله به دست آمد و در مرحله بعد، شانزده مضمون سازمان‌دهنده، (ده مضمون سازمان‌دهنده فرعی و شش مضمون سازمان‌دهنده اصلی) حاصل شد. در مرحله آخر با گزینش‌هایی که صورت گرفت، در نهایت سه مقوله به‌عنوان محورهای اصلی و کلان بحث تحت عنوان مضامین فراگیر استخراج شد که عبارت‌اند از: رذائل اخلاقی- اعتقادی، رذائل اخلاقی- اجتماعی، و رذائل اخلاقی -اقتصادی.از نتایج پژوهش می‌توان به ارائه تصویری شفاف از تأثیر این سبک زندگی در ساحات مختلف وجودی انسان اشاره نمود.

سبک زندگی سازمانی با رویکرد شناسایی مؤلفه‌های سازمان معنویت گرا در دانشگاه

این مقاله به بررسی سبک زندگی سازمانی با رویکرد شناسایی مؤلفه‌های سازمان معنویت‌گرا در دانشگاه‌‌های خراسان شمالی می‌پردازد. روش پژوهش برحسب هدف، کاربردی و برحسب نوع داده، کیفی بود. جامعه آماری پژوهش متخصصان و اساتید علوم تربیتی، مدیریت و الهیات بودند که به روش نمونه‌گیری هدفمند و براساس معیار اشباع نظری، انتخاب شدند. نتایج حاصل از یافته‌های پژوهش با رویکرد نظریه داده بنیاد نشان داد که سبک زندگی سازمانی با رویکرد شناسایی مؤلفه‌های سازمان معنویت‌گرا در دانشگاه، در بعد فردی (شامل مؤلفه‌های اصول‌ اخلاقی، اصول ‌اعتقادی، ویژگی ‌رفتاری و شخصیتی ‌کارکنان)، در بعد سازمانی (شامل مؤلفه های فرهنگ سازمانی، امنیت ‌شغلی، عدالت‌محوری)، در بعد مدیریتی (شامل مؤلفه‌های اخلاق‌مداری، تفویض ‌اختیار)، در بعد گروهی (شامل مؤلفه‌های هدف ‌مشترک، اخلاق ‌اجتماعی) و در بعد محیطی (شامل مؤلفه‌های سیاست و اقتصاد) می باشند. محوریت قرار دادن معنویت در دانشگاه زمینه انسجام بیشترکارکنان و پاسخگویی اثربخش آنان به الزامات محیط سازمانی و ظهور جامعه ای سالم را فراهم می‌کند.

الگوی همزیستی مسالمت‌آمیز با مخالفان بر اساس سبک زندگی اسلامی

امروزه با توجه به گسترش روابط بشری ضرورت آشنایی با الگوی همزیستی مسالمت‌آمیز با مخالفان بیشتر احساس می‏گردد. پس از تحقیق در منابع دینی در می‏یابیم که الگوی رفتاری همزیستی مسالمت‌آمیز با مخالفان دینی بر اساس اطاعت نکردن و نپذیرفتن سلطه مخالفان دینی و محرم راز قرار ندادن آن‏ها است و همچنین نهی از تشبّه به مخالفان دینی و عدم شرکت در مراسم آنان و نهی از آغاز سلام کردن به آنان است.

کفار حربی با توجه به عناد و دشمنی با مسلمانان، مانعی را ایجاد کرده‌اند که نمی‏توان با آنان همزیستی مسالمت‌آمیز داشت ولی با این وجود از نظر اسلام، در مواجهه با آنان باید اصول اخلاقی رعایت گردد؛ از جمله اینکه حتی در جنگ با آنان نباید آب را بر‌ آنان بست و به کودکان و سالخوردگان تعرّض نمود. الگوی رفتاری همزیستی مسالمت‌آمیز با مخالفان مذهبی بر اساس پذیرش اسلام ظاهری و رفتار مسالمت‌آمیز با آنان و کتمان اسرار از مخالفان می‏باشد. در این تحقیق از روش توصیفی–تحلیلی استفاده شده و در گردآوری اطلاعات نیز از روش کتابخانه‏ای بهره جسته‌ایم.

سبک زندگی به‌مثابۀ عامل میانجی دین و سلامت

الگوهای متنوعی برای تبیین پدیده‌ها و روابط بین آنها به کار می‌‌رود. یک نمونۀ رایج از این الگوها، متغیرهای مختلف را در قالب الگوی میانجی به هم مرتبط می‌‌سازد. بنابراین الگو، عامل میانجی رابط بین دو متغیر است و تبیینی از چرایی و چگونگی ارتباط آنها به دست می‌دهد. مسئلۀ پژوهش حاضر نیز ارائۀ تبیینی نظام‌مند از رابطۀ دین و سلامت با استفاده از الگوی میانجی است. طبق این الگو، عامل سبک زندگی میانجی بین دین و سلامت است و تأثیرگذاری آموزه‌های دینی بر وضعیت سلامت به صورت غیرمستقیم صورت می‌گیرد. در این تلقی، سبک زندگی دینی عاملی پیشگو برای سلامت و حاکی از زندگی سنجیده و در مدار آموزه‌های دینی است. برپایۀ همین تعهد است که انتظار می‌رود رفتارهای سالم و فضیلت‌آمیز از دین‌داران سر بزند و جامعۀ دینی و دین‌داران در زمرۀ سالم‌ترین افراد باشند. البته سلامت در نگرش دینی، منحصر به سلامت جسمانی و روانی نیست، بلکه نوع سومی از سلامت موسوم به سلامت معنوی مطرح می‌شود که از رهگذر تجربیات وحدت‌بخش و تعهد به معنایی غایی در زندگی حاصل می‌شود. به‌علاوه، ارزیابی عینی و به دور از افراط و تفریط درباب ارتباط دین و سلامت مستلزم در نظر داشتن «اما و اگرهایی» است که بخش پایانی این نوشتار بدانها اختصاص یافته است. گفتنی است این پژوهش به روش تحلیلی ـ توصیفی نگاشته شده است.

نقش نظم در رابطۀ زوجین در استحکام عشق زناشویی

سبک زندگی اسلامی، خانواده‌‌محور است و استحکام عشق در رابطۀ زناشویی، اصلی مهم در پایداری خانواده است. ازاین‌‌رو پژوهش حاضر با هدف مطالعۀ نقش نظم در رابطۀ زوجین در استحکام عشق در زندگی زناشویی صورت گرفته است. پژوهش به روش همبستگی انجام شده است. ابزار پژوهش ترکیبی از پرسشنامۀ استاندارد عشق استرنبرگ (۱۹۸۹) و پرسشنامه محقق ساختۀ سنجش نظم در رابطۀ زوجین بوده است. جامعۀ آماری شامل تمامی زنان و مردان متأهل شهر تهران بوده که از بین آنان ۳۸۴ نفر بر اساس فرمول کوکران و به روش نمونه‌‌گیری خوشه‌‌ایِ چندمرحله‌‌ای انتخاب شده‌‌اند. برای تحلیل داده‌‌ها از نرم‌‌افزار SPSS ۲۶ استفاده شده است. نتایج رگرسیون چند متغیر نشان داد که ۵۹درصد از کل تغییرات استحکام عشق زناشویی از بین چهار مؤلفۀ نظم خرد به ترتیب توسط سه مؤلفۀ همدلی، هم‌‌فکری و همگامی مشترک در رابطۀ زوجین پیش‌‌بینی می‌‌شود و مؤلفۀ هم‌‌بختی مشترک در پیش‌‌بینی تغییرات عشق نقشی نداشته است. بنابراین برای کاهش آسیب‌‌های خانواده از جمله طلاق و روابط فرازناشویی، سیاست‌‌گذاران، برنامه‌‌ریزان و هم‌‌چنین مشاوران خانواده در ارائۀ برنامه‌‌های آموزشی و درمانی، با تمرکز بر افزایش هم‌‌فکری، همگامی و همدلی همسران در خانواده، می‌‌توانند زمینۀ استحکام عشق زناشویی را فراهم سازند و از این طریق با افزایش صمیمیت، شور و تعهد در رابطۀ همسران به تحکیم و تعالی خانواده کمک نمایند.

اسماء الهی و زندگی: چشم‌انداز قرآنی و روان‌شناختی در باب عفو

اسم جامع رحمان در چیدمان عالم پس از اسم شریف الله جای دارد و با تجلی و سریان خود، همۀ اسم‌های دیگر را رقم می‌زند. بر این اساس، رحمت و عفو در تاروپود این هستی سیلان دارد. خداوند، هم خود بخشایش‌گر است و هم آدمیان را به این عمل سفارش می‌کند. در ادبیات دینی و روان‌شناختی مباحث قابل‌توجهی حول عفو (به تعبیر قرآنی) یا بخشش (به تعبیر روان‌شناختی) شکل گرفته است. در این پژوهش که به روش تحلیلی و توصیفی صورت می‌گیرد، ابتدا به بررسی جهان‌نگری اسمائی و چیدمان عالم و ظهور بروز اسم شریف رحمان در هستی و زندگی آدمیان می‌پردازیم. آنگاه چشم‌اندازهای قرآنی و روان‌شناسی در این باب مورد بررسی قرار می‌گیرد. مسئلۀ چالش‌برانگیز در این بین، حدومرزهای عفو از منظر قرآن و روان‌شناسی و نیز شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو دیدگاه در باب بخشش است.