جلسه اول 25/ 06/ 1393
چيستي و جايگاه سبک زندگي
اهميت بحث از سبک زندگي
1. مناسب‌ترين راه براي انتقال باورها و ارزش‌ها:
يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ؛ كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ (صف،3-2)
2. مهم‌ترين ابزار براي نمايش عزتمندي و افتخار به هويت خودي است.
3. بروز و ظهور آسيب‌هايي جدي در اخلاق اجتماعي مردم.
4. موقعيت فرانهادي اسلام پس از انقلاب اسلامي.
5. عمومي‌ترين و اثرگذارترين جبهة جنگ نرم.
6. نرم‌افزار جامعه‌سازي و تمدن‌سازي اسلامي (گام‌هاي چهارم و پنجم نهضت اسلامي).
تعاريف و رويکردها
در يک دسته‌بندي کلي از سه رويکرد کلان مي‌توان نام برد:
1. رويکرد جامعه‌شناسانه: متأثر از انديشه‌هاي گئورگ زيمل (1858-1918) و ماکس وبر (1864- 1920) است؛ (نقشي همچون مفهوم «طبقه» و «هويت اجتماعي» را ايفا مي‌کند)
2.رويکرد روان‌شناسانه: متأثر از آراء و انديشه‌هاي آلفرد آدلر(1870-1937) است؛ (نقشي همچون مفهوم «شخصيت» و «منش» ايفا مي‌کند)
3.رويکرد دين‌شناسانه: متأثر از نوع نگاه افراد و جوامع به دين و ارزش‌ها است.
تعريف مورد قبول
سبک زندگي:«مجموعه‌اي از رفتارهايفردي يا اجتماعي که متأثر از باورها و ارزش‌هاي پذيرفته شده، اميال فردي و محيط اجتماعي و شرايط اقليمي، وجهة‌غالب رفتاري فرد، گروه يا جامعه شده است.»
الزامات و لوازم تعريف مورد قبول
1. هويت‌سه‌لايه‌اي انسان.
2. گسترة سبک زندگي.
3. اقناعي است و نه تحميلي؛
· سبک زندگي، دستوري نيست؛ تعليمي است.
· با قوة قهرية امکان تحقق ندارد؛
· آيين‌نامه‌اي نيست. سبک‌هاي مطلوب زندگي را نمي‌توان به صرف قانون‌گذاري محقق ساخت.
· برنامه‌ريزي فرهنگي مي‌خواهد.
· سبک زندگي، وابسته به هدف زندگي است.
4. پيدايش و زوال آن تدريجي است.
نمونه‌اي قرآني
مواجهه قرآن با شراب‌خواري به عنوان يكى از عادتهاى بد (رذايل نهادينه‌شده) مي‌توان الگويي براي تغيير سبک زندگي نامطلوب دانست:
نخستين گام: وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخيلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَ رِزْقاً حَسَناً إِنَّ في ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُون.(نحل، 67)
دومين مرحله در مدينه: يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فيهِما إِثْمٌ كَبيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما وَ يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُون.(بقره، 219)
سومين مرحله: لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى.(نساء، 43).
مرحله آخر: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ.(مائده،90)
اين روش تدريجى تنها به چند نمونه محدود نمىشود، بلكه با اخلاق قرآنى نيز قابل تطبيق است، چنانكه بر نظام كلى اسلامى منطبق است.