جلسه دوم 1/ 07/ 1393
اهم عوامل شکل‌دهندة سبک زندگي
1و 2. باورها و ارزش‌ها
نتايج
1) سبک زندگي معياري براي سنجش کيفيت دين‌داري فرد و جامعه است.
2) عدم تناسب ميان سبک زندگي و باورها و ارزش‌هاي ادعايي نشانة سطحي بودن يا جاهلانه بودن دين‌داري است.
سؤال:
چرا ارزش‌ها و باورهاي مشابه به سبک زندگي يکساني منتهي نمي‌شوند؟
پاسخ:
اولاً، عمق و کيفيت باورهاي افراد ممکن است متفاوت باشد: ايمان درجات دارد.
ثانياً، باورها و ارزش‌ها کليات و اصول حاکم بر سبک زندگي را مشخص مي‌کنند، نه جزئيات را.
ثالثاً، باورها و ارزش‌ها جزء العلة شکل‌گيري سبک زندگي‌اند؛ همانطور که سبک زندگي نيز جزء العلة تغيير باورهاست.
رابعاً، مقتضيات زماني در چگونگي عينيت يافتن باورها در زندگي نقش دارد.
خامساً، باورها و ارزش‌ها غالباً از راه شکل‌دهي به نظامات اجتماعي بر سبک زندگي اثر مي‌گذارند.
نمونه اول: نقش باورها در زندگي فردي
فردي به محضر امام حسين (ع) آمد و از عصيان و آلودگي خود به گناه گفت. از آن حضرت تقاضاي راه‌کاري براي رهايي از اين وضعيت کرد. امام(ع) اين سبک زندگي را محصول ضعف ايمان او دانست و به همين دليل او را به مسألة توحيد و معاد توجه داد. و فرمود:
افْعَلْ خَمْسَةَ أَشْيَاءَ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ فَأَوَّلُ ذَلِكَ لَا تَأْكُلْ رِزْقَ اللَّهِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الثَّانِي اخْرُجْ مِنْ وَلَايَةِ اللَّهِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الثَّالِثُ اطْلُبْ مَوْضِعاً لَا يَرَاكَ اللَّهُ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الرَّابِعُ إِذَا جَاءَ مَلَكُ الْمَوْتِ لِيَقْبِضَ رُوحَكَ فَادْفَعْهُ عَنْ نَفْسِكَ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ وَ الْخَامِسُ إِذَا أَدْخَلَكَ مَالِكٌ فِي النَّارِ فَلَا تَدْخُلْ فِي النَّارِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ.(بحار الانوار، ج78، حديث7، ص126)
نمونه دوم: نقش باورها در شهرسازي و معماري
باورها و ارزش‌ها در نوع معماري، شهرسازي و بازارسازي تأثيري جدي دارند. اصولاً يکي از عوامل مؤثر بر معماري شهري در هر برهه‌اي از زمان، نوع باورها و ارزش‌هاي حاکم بر مردم است.
نمونه: تأثير «تکريم مهمان» در معماري اسلامي و ايراني:
پيامبراکرم (ص): ان أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَيْراً أَهْدَى لَهُمْ هَدِيَّةً قَالُوا وَ مَا تِلْكَ الْهَدِيَّةُ قَالَ الضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ يَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَيْتِ.
كُلُّ بيتٍ لا يَدخُلُ فيهِ الضَّيفُ لا تَدخُلُهُ المَلائكةُ.
مَن كانَ يُؤمِنُ بِاللّه واليَومِ الآخِرِ فَلْيُكرِمْ ضَيفَهُ.
امام علي (ع): مَن آتاهُ اللّه مالاً فَلْيَصِلْ بهِ القَرابَةَ، ولْيُحسِنْ مِنهُ الضِّيافَةَ.
تأثير اين فضيلت بر معماري خانگي ايرانيان. ملاحظه کنيد:
ساباط: دالان، راهرو روپوشيده: براي در امان ماندن از نور خورشيد يا سرماي سوزان زمستان (تا وقتي که صاحبخانه درب منزل را باز مي‌کند)
سردرهاي تزييني و منقش به عبارات مذهبي، تا ساکنين و ميهمانان هنگام ورود و خروج از زير آيات قرآن يا اسماء متبرک عبور کنند.
کوبه و حلقة در: كوبه براي مردان (با صداي بم) و حلقه(با صداي زير) براي زنان.يكي از ابزارهاي ايجاد حريم و اعلان آمادگي به ميزبان در جهت رعايت شؤون ديني بود.
سکوهاي کناري سردر؛ پاخوره: به منظور نشستن مراجعه‌کنندگاني که لازم نبود وارد خانه شوند؛ هنگام انتظار و به منظور رفع خستگي نيز از آنها استفاده مي‌شد.
هشتييا دلان:فضاي سرپوشيده متصل به کوچه و حياط خانه، فضايي بعد از فضاي ورودي که اغلب بلافاصله پس از درگاه قرار مي‌گيرد مهم‌ترين کارکرد هشتي، تقسيم مسير ورودي به دو يا چند جهت و حفظ قسمتي از حريم خانه‌است.
ميانسرا: حياط: کارکرد آن حفظ حرمت مهمان در کنار حفظ حرمت اهل خانه از طريق تفکيک حياط به بيروني و اندروني(يک حياط براي زندگي خصوصي و يک حياط براي مهمان).
پذيرايي؛ مهمانسرا: بهترين و زيباترين فضاي خانه؛ معمولاً مجزاي از حوزة خصوصيبود همراه با تزئينات گچبري، آئينه کاري و …
نمونه(4):ميل و سليقه غذايي افراد نيز متأثر از باورها و ارزش‌هاي پذيرفته شدة آنان شکل مي‌گيرد.
3. اميال و غرايز و عواطف فردي
برخي مسائل ذاتاً از امور ذوقي و سليقه‌اي است. در نگاه اسلام هر چند اميال و غرايز محوريت ندارند؛ اما اصالت دارند. کسي حق از بين بردن آنها را ندارد. حتي در اين امور، تبعيت از سليقة معصومان نيز لازم نيست.